Merytoryczne rozstrzygnięcia sądów administracyjnych jako przejaw ewolucji sądowej ochrony praw człowieka

Pierwsza w Polsce monografia naukowa w całości poświęcona instytucji merytorycznego orzekania przez sądy administracyjne. Instytucji, będącej aktualnie jednym z głównych przedmiotów zainteresowania europejskiej doktryny dotyczącej sądowej kontroli administracji i mającej coraz większe znaczenie dla kształtowania kompetencji orzeczniczych sądów administracyjnych w ustawodawstwach poszczególnych państw europejskich. Wśród nich nie występują już bowiem prawie wcale systemy orzekania, w których sądy administracyjne nie miałyby uprawień do podejmowania orzeczeń merytorycznych. Uprawienia te są także stale rozwijane, przemieniając systemy orzekania kasacyjnego w systemy mieszane (kasacyjno-merytoryczne) lub w systemy przeważająco merytoryczne.

W publikacji przedstawiono powody powyższego zjawiska, opisano, w jaki sposób ono przebiega oraz wskazano, jak może się ono kształtować w przyszłości. Zidentyfikowano w szczególności, że główną determinantą ukierunkowującą sposób orzekania sądów administracyjnych na orzekanie merytoryczne są zmiany w zakresie postrzegania funkcji sądów administracyjnych jako - przede wszystkim - gwaranta ochrony praw i wolności jednostki oraz - w szerszym kontekście - ogólne dążenie do zapewniania coraz wyższego poziomu ochrony praw i wolności człowieka. W tym znaczeniu, w opinii Autorki, merytoryczne rozstrzygnięcia sądów administracyjnych należy postrzegać jako przejaw ewolucji sądowej ochrony praw człowieka.

Przedstawiona monografia, pisana z szerokiej, europejskiej perspektywy oraz odnosząca te rozważania do problemów występujących w Polsce, stanowi istotny głos w krajowej doktrynie zajmującej się sądową kontrolą administracji, w której wielu badaczy wciąż odrzuca możliwość orzekania merytorycznego przez sądy administracyjne.

Książka stanowić może także cenne źródło wskazówek dla sędziów sądów administracyjnych, podchodzących obecnie z dużą dozą ostrożności do - istniejących w polskiej procedurze - możliwości podejmowania wyroków merytorycznych. Może ona również być źródłem inspiracji dla ustawodawcy, który - jak wynika z opisanych w publikacji badań - z pewnością stanie w przyszłości przed koniecznością zmian systemu orzekania sądów administracyjnych, które z kolei będą musiały - choć w pewnym zakresie - polegać na rozszerzeniu istniejących uprawień do orzekania merytorycznego.