Brylanty

Trzecia w dorobku wydawnictwa Fame Art książka wydobywająca z cienia pisarstwo siostry słynnych braci Singerów.

Powieść Brylanty, wpisująca się w nurt żydowskiej literatury społeczno-obyczajowej, przedstawia przełomowy dla Europy okres pierwszej wojny światowej. Na tym tle autorka kreśli rozbudowane portrety poszczególnych postaci oraz osadza je w szerokim społecznym kontekście. Burzliwości opisywanych przez Kreitman czasów towarzyszą dramatyczne zmiany w łonie rodziny żydowskiej. Pisarka żywo i przekonująco przedstawia perypetie wzbogaconych migrantów z polskiego miasteczka, których dzieci, wychowane wedle zachodnioeuropejskich burżuazyjnych wzorców, odcinają się od wartości istotnych dla swych rodziców.

Osobiste doświadczenie pisarki, której mąż był pozbawionym talentu do biznesu szlifierzem diamentów, pozwala spojrzeć na emocjonujący niczym Wall Street rynek handlu brylantami i zadać sobie pytanie: co jest w życiu cenniejsze niż najszlachetniejsze kamienie?

Brylanty to zarówno mikrostudium świata i rodziny w rozpadzie, jak i gorzko-satyryczna przestroga przed kulturowym i religijnym wykorzenieniem prowadzącym do rozchwiania, a nawet całkowitej zguby jednostki.

Tytuł tej powieści doskonale oddaje styl i język autorki. Ester Kreitman była bowiem prawdziwym brylantem literatury, niesłusznie przez lata skazanym na trwanie w drugim szeregu, w cieniu wybitnie utalentowanych braci - Izaaka Baszewisa oraz Izraela Joszuy Singerów.

Powieść, której akcja rozgrywa się w czasie I wojny światowej w środowisku antwerpijskich szlifierzy i handlarzy diamentów, dobitnie pokazuje, że Kreitman była mistrzynią frazy. Potrafiła jak mało kto dobierać słowa, by opisać świat, którego była baczną obserwatorką.

Warto sięgnąć po ten doskonały przekład z jidysz, by poznać i odzyskać Ester siostrę Singerów dla przyszłych pokoleń. To część naszego wspólnego dziedzictwa.

Michał Nogaś

Wreszcie dostajemy do rąk pierwsze polskie wydanie Brilijantn, powieści napisanej w 1944 r. przez Ester Kreitman, pisarkę urodzoną w Biłgoraju; Ester Kreitman, starszą siostrę Izraela Joszuy Singera i noblisty Izaaka Baszewisa Singera. Książka przetłumaczona z jidysz przez dr Monikę Polit, Zofię Ziębę i Jakuba Zygmunta. Opowiadając o rodzinie bogatego ortodoksyjnego handlarza diamentów z Antwerpii - mieszczańskim życiu w przeddzień pierwszej wojny światowej, ich ucieczce do Londynu i próbie powrotu - Kreitman kreśli niezwykły obraz odchodzącego świata, w którym tradycja przenika się z dekadencją. Wprowadza wyraziste bohaterki i bohaterów, opisuje relacje, zwyczaje, procesy. Dając nową, kobiecą perspektywę, uzupełnia o brakujące elementy nasze wyobrażenie o rzeczywistości, która bezpowrotnie zniknęła.

Patrycja Dołowy