Ryzyko samobójstwa u młodzieży Agnieszka Gmitrowicz, Marta Makara-Studzińska, Anita Młodożeniec

Spis treści książki

Wstęp V ROZDZIAŁ 1. ZACHOWANIA AUTODESTRUKCYJNE MŁODZIEŻY - Marta Makara-Studzińska 1 1.1. Definicje 1 1.2. Funkcje autoagresji 4 1.3. Pojęcie samobójstwa 5 1.4. Rodzaje samobójstw 9 1.5. Różnice między samouszkodzeniem a samobójstwem 11 1.6. Próba samobójcza a samobójstwo 12 1.7. Podsumowanie 14 Piśmiennictwo 14 ROZDZIAŁ 2. EPIDEMIOLOGIA ZACHOWAŃ SAMOBÓJCZYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY - Agnieszka Gmitrowicz 19 2.1. Mierniki epidemiologiczne 20 2.2. Oficjalne rejestrowanie zachowań samobójczych 22 2.3. Statystyka samobójstw dzieci i młodzieży w Polsce i na świecie 23 2.3.1. Świat - dane ogólne 23 2.3.2. Polska 26 2.4. Wiek 29 2.5. Płeć 29 2.6. Statystyka prób samobójczych dzieci i młodzieży w Polsce i na świecie 31 2.7. Statystyka myśli samobójczych i niesamobójczych samouszkodzeń u młodzieży 32 2.8. Podsumowanie 33 Piśmiennictwo 34 ROZDZIAŁ 3. ZWIĄZEK MIĘDZY SAMOUSZKODZENIEM A SAMOBÓJSTWEM - Anita Młodożeniec 37 3.1. Klasyfikacja 37 3.2. Rozumienie zamierzonych samouszkodzeń 40 3.3. Osobowość chwiejna emocjonalnie 43 3.4. Zamierzone samouszkodzenia a zachowania samobójcze 44 3.4.1. Stan wyjściowy w procesie samobójczym 46 3.4.2. Stan bezpośrednio prowadzący do zachowania samobójczego 46 3.4.3. Stan po próbie samobójczej 47 3.5. Rola bólu psychicznego 47 3.6. Rola stylów radzenia sobie z sytuacją trudną 48 3.7. Teoria interpersonalna Joinera 48 3.8. Ewolucjonistyczna teoria Gilberta 49 3.9. Podsumowanie 50 Piśmiennictwo 50 ROZDZIAŁ 4. BADANIA ZACHOWAŃ SAMOBÓJCZYCH W WYBRANYCH POPULACJACH MŁODZIEŻY - Agnieszka Gmitrowicz 53 4.1. Populacja szkolna 53 4.1.1. Ograniczenia dotyczące badań kwestionariuszowych wśród uczniów 55 4.1.2. Przegląd wybranych badań kwestionariuszowych 56 4.1.3. Podsumowanie 57 4.2. Populacja młodzieży hospitalizowanej psychiatrycznie 58 4.2.1. Próby samobójcze wśród młodzieży hospitalizowanej psychiatrycznie 60 4.2.2. Samobójstwa dokonane 63 4.2.3. Podsumowanie 65 4.3. Populacja pediatryczna 65 4.3.1. Podsumowanie 67 Piśmiennictwo 68 ROZDZIAŁ 5. SPOŁECZNO-EKONOMICZNE CZYNNIKI RYZYKA - Marta Makara-Studzińska 71 5.1. Czynniki ryzyka zachowań samobójczych 71 5.2. Aspekty społeczne jako czynniki ryzyka w grupie młodzieży 73 5.3. Podsumowanie 78 Piśmiennictwo 78 ROZDZIAŁ 6. KONTEKST ROZWOJOWY I RODZINNY - Agnieszka Gmitrowicz 81 6.1. Rozwój człowieka a zachowania samobójcze 81 6.2. Rodzinne czynniki ryzyka zachowań samobójczych młodzieży 84 6.3. Podsumowanie 89 Piśmiennictwo 90 ROZDZIAŁ 7. PSYCHOLOGICZNE CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTWA Z UWZGLĘDNIENIEM STRESORÓW - Marta Makara-Studzińska 93 7.1. Psychologiczne czynniki ryzyka samobójstwa 93 7.2. Stresory rozwojowe związane z zachowaniami samobójczymi 96 7.3. Podsumowanie 99 Piśmiennictwo 100 ROZDZIAŁ 8. PSYCHIATRYCZNE I SOMATYCZNE CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTWA - Agnieszka Gmitrowicz 103 8.1. Zaburzenia psychiczne jako czynnik ryzyka samobójstwa u młodzieży 103 8.2. Somatyczne/fizyczne czynniki ryzyka samobójstwa u młodzieży 110 8.3. Podsumowanie 112 Piśmiennictwo 113 ROZDZIAŁ 9. NEUROBIOLOGICZNE CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTWA U MŁODZIEŻY - Agnieszka Gmitrowicz 117 Podsumowanie 120 Piśmiennictwo 120 ROZDZIAŁ 10. NAŚLADOWNICTWO ZACHOWAŃ SAMOBÓJCZYCH A PAKTY SAMOBÓJCZE - Agnieszka Gmitrowicz 123 Podsumowanie 126 Piśmiennictwo 126 ROZDZIAŁ 11. PROCES SAMOBÓJCZY W MODELU STRES PODATNOŚĆ - Agnieszka Gmitrowicz 129 Podsumowanie 132 Piśmiennictwo 132 ROZDZIAŁ 12. CZYM SĄ RYZYKO SAMOBÓJSTWA I CZYNNIKI PROTEKCYJNE? - Anita Młodożeniec 135 12.1. Ryzyko samobójstwa 135 12.1.1. Kiedy przeprowadzić ocenę ryzyka? 136 12.1.2. Jak pytać? 137 12.2. Znaczenie objawów chorób psychicznych 138 12.3. Kogo należy zapytać o myśli samobójcze? 140 12.4. Jak przeprowadzić ocenę ryzyka samobójstwa? 141 12.5. Rola uczenia się i wzmacniania w procesie samobójczym 145 12.6. Rola krótkoterminowych efektów zachowania samobójczego w porównaniu z długoterminowymi 145 12.7. Rola instrumentalna versus funkcja wyrażania uczuć 146 12.8. Pacjent z wielokrotnymi zachowaniami samobójczymi 146 12.9. Podsumowanie 148 Piśmiennictwo 149 ROZDZIAŁ 13. NARZĘDZIA DO OCENY RYZYKA SAMOBÓJSTWA U MŁODZIEŻY - Anita Młodożeniec 151 13.1. Skala Oceny Myśli Samobójczych Becka 152 13.2. Skala Harkavy Asnis do badania ryzyka samobójstwa 153 13.3. Porównanie wyników badania kilkoma skalami 154 13.4. Inne skale do oceny ryzyka samobójstwa 154 13.5. Podsumowanie 155 Piśmiennictwo 156 ROZDZIAŁ 14. DIAGNOZA NASTOLATKA PO PRÓBIE SAMOBÓJCZEJ I ZAPLANOWANIE INTERWENCJI - Agnieszka Gmitrowicz 157 14.1. Postępowanie diagnostyczne 157 14.2. Diagnozowanie nastolatka po próbie samobójczej w stanie zagrożenia życia i zdrowia w szpitalnej izbie przyjęć 158 14.3. Rozpoznanie próby samobójczej zgodnie z klasyfikacjami 162 14.4. Wywiad w kierunku zaburzeń depresyjnych 164 14.5. Zaplanowanie miejsca i rodzaju interwencji 164 14.6. Skierowanie do placówki specjalistycznej 166 14.7. Postępowanie diagnostyczne u pacjenta po próbie samobójczej w warunkach szpitala psychiatrycznego 167 14.8. Podsumowanie 168 Piśmiennictwo 168 ROZDZIAŁ 15. LECZENIE PSYCHIATRYCZNE MŁODZIEŻY Z ZACHOWANIAMI SAMOBÓJCZYMI - Agnieszka Gmitrowicz 171 15.1. Ogólne zasady postępowania z nastolatkiem z zachowaniami samobójczymi w opiece psychiatrycznej 171 15.2. Szczegółowe zalecenia dotyczące leczenia psychiatrycznego nastolatków z ryzykiem samobójczym 173 15.3. Farmakoterapia 174 15.3.1. Leki przeciwdepresyjne (LPD) 174 15.3.2. Stabilizatory nastroju 175 15.3.3. Leki przeciwpsychotyczne (LPP) 175 15.3.4. Benzodiazepiny (BDA) 176 15.4. Terapia nastolatka z długoterminowym ryzykiem samobójstwa 176 15.5. Podsumowanie 178 Piśmiennictwo 178 ROZDZIAŁ 16. PSYCHOTERAPIA OSÓB PO PRÓBIE SAMOBÓJCZEJ - Marta Makara-Studzińska 181 16.1. Terapia poznawczo-behawioralna 182 16.2. Dialektyczna terapia behawioralna 184 16.2.1. Standardy stosowania dialektycznej terapii behawioralnej 186 16.2.2. Psychoterapia indywidualna w DBT 187 16.2.3. Psychoterapia rodzinna i grupy treningowe w DBT 187 16.2.4. Konsultacje telefoniczne jako forma terapii dla członków rodziny 188 16.3. Terapia poprzez naukę radzenia sobie z chorobą i zdrowienia 188 16.4. Interwencja kryzysowa 190 16.5. Grupy wsparcia 193 16.6. Podsumowanie 193 Piśmiennictwo 193 ROZDZIAŁ 17. SKUTECZNOŚĆ RÓŻNYCH TERAPII MŁODZIEŻY Z ZACHOWANIAMI SAMOBÓJCZYMI W ŚWIETLE AKTUALNYCH BADAŃ - Agnieszka Gmitrowicz 197 Piśmiennictwo 198 ROZDZIAŁ 18. PRAWNE I ETYCZNE ASPEKTY ZACHOWAŃ SAMOBÓJCZYCH MŁODZIEŻY - Agnieszka Gmitrowicz 201 18.1. Zgoda na leczenie w przypadku nastolatka po próbie samobójczej 201 18.2. Stosowanie przymusu bezpośredniego 201 18.3. Zachowania samobójcze młodzieży a prawo karne 202 18.4. Procedura ,,Niebieskiej Karty" 202 18.5. Problemy etyczne - eutanazja 203 Piśmiennictwo 203 ROZDZIAŁ 19. NOWE MEDIA A SAMOBÓJSTWA NIELETNICH - Anita Młodożeniec 205 19.1. Nowe i stare media 205 19.2. Aplikacje na telefony komórkowe 207 19.3. Programy samopomocowe 208 19.4. Negatywne strony nowych mediów 210 19.5. Podsumowanie 211 Piśmiennictwo 212 Rozdział 20. ZAPOBIEGANIE ZACHOWANIOM SAMOBÓJCZYM MŁODZIEŻY - Anita Młodożeniec 213 20.1. Ogólna charakterystyka działań prewencyjnych 213 20.2. Zapobieganie samobójstwom u osób z zaburzeniami psychicznymi 216 20.3. Zapobieganie samobójstwom u osób z tzw. przewlekłym (chronicznym) ryzykiem samobójstwa 217 20.4. Opieka nad osobami po próbach samobójczych. Zapobieganie samobójstwu po wypisie ze szpitala 217 20.5. Efektywność działań prewencyjnych 219 20.5.1. Leki/leczenie farmakologiczne 220 20.5.2. Psychoterapia 220 20.5.3. Szkolenia/treningi 221 20.5.4. Poszukiwanie pomocy 222 20.5.5. Interwencje społeczne 223 20.5.6. Dostępność metod popełnienia samobójstwa 224 20.5.7. Epidemiologia 224 20.6. Podsumowanie 225 Piśmiennictwo 226 Rozdział 21. POSTWENCJA. POMOC PO SAMOBÓJCZEJ ŚMIERCI BLISKIEJ OSOBY - Anita Młodożeniec 229 21.1. Pomoc po śmierci bliskiej osoby 229 21.2. Formy pomocy 232 21.3. Interwencja kryzysowa w szkole po samobójstwie ucznia 235 21.4. Terapeuta po samobójstwie pacjenta 235 21.5. Podsumowanie 236 Piśmiennictwo 236 Aneks 1 - Uznane narzędzia psychometryczne do oceny ryzyka samobójstwa 239 SAD PERSONS 239 NO HOPE 239 TASR (The Tool for Assessment of Suicide Risk) 240 Skala Beznadziejności Becka (Beck Hopelessness Scale, BHS) 240 Skala Oceny Myśli Samobójczych Becka (Beck Scale for Suicide Ideation, BSSI) 240 Skale depresji dostępne w Polsce 240 Wywiad w kierunku zaburzeń depresyjnych według ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) 241 Aneks 2 - Budowa Suicide Status Form (SSF) 245 Aneks 3 - Nowe media 249 Aneks 4 - Model stres-podatność 255 Aneks 5 - Wybrane kwestionariuszowe badania uczniów, dokumentujące dwa rodzaje zamierzonych samouszkodzeń: 1) z jednoznaczną intencją zabicia się (próba samobójcza) oraz 2) bez rozstrzygania o intencji samobójczej (deliberate self-harm, DSH) 257 Badania prób samobójczych w populacji uczniów łódzkich szkół ponadgimnazjalnych 257 Badania angielskie dotyczące epizodów DSH 258 Badania wieloośrodkowe CASE dotyczące DSH (Child & Adolescent Self-harm in Europe Study; Australia, Belgia, Anglia, Węgry, Irlandia, Holandia i Norwegia) 259 Badania wieloośrodkowe SEYLE (The Saving and Empowering Young Lives in Europe) dotyczące prób samobójczych 260 Aneks 6 - Polskie badania populacji pediatrycznej po zatruciach samobójczych 261 Aneks 7 - Rysunek jako technika niewerbalna w diagnozie nastolatka po próbie samobójczej 265 Skorowidz