EDUKACYJNO-SPOŁECZNE WARTOŚCI SPORTU I OLIMPIZMU PRZEŁOMU WIEKÓW XX I XXI Jerzy Nowocień, Krzysztof Zuchora

Treść książki zawiera analizę faktów, opinii o faktach, refleksje i uogólnienia na temat wartości edukacyjno-społecznych sportu i olimpizmu na przełomie wieków XX i XXI. Zawarta w książce wiedza jest efektem wieloletnich badań naukowych, głównie w obszarze nauk humanistycznych i społecznych; pedagogów, teoretyków wychowania fizycznego i sportu. Autorzy tej monografii skupili uwagę przede wszystkim na wartościach, pozytywnych stronach aktywności fizycznej i wychowania fizycznego, które stanowią podstawę kultury fizycznej i sportu. Ruch fizyczny, aktywność, wszelkie jej formy są niezbędne w rozwoju i całej ontogenezie człowieka, zwłaszcza obecnie w społeczeństwie sieci i wiedzy. Aby poznać i zrozumieć dzisiejszą rzeczywistość, żyć w niej i ją zmieniać, należy przejść odpowiednią edukację, zdobyć umiejętności i nawyki kształcenia przez całe życie. To powinna zapewnić dobra, nowoczesna szkoła. Ma ona służyć dziecku i wspierać jego samorealizację. Szkoła powinna sprzyjać rozwojowi ciała i umysłu, uzdolnień i wyobraźni, woli i uczuć. Zapewnić uczniom rozwój moralny i duchowy, a jednocześnie hamować i eliminować zagrożenia i negatywne wpływy. Szkoła może i powinna stanowić otwarte środowisko wychowawcze wśród rówieśników. To podczas edukacji szkolnej zawiązują się więzi ze społeczeństwem. W szkole XXI wieku wychowanie fizyczne wpisuje się w jej integralny program. Włącza się w dynamiczny proces wychowania ucznia, który obejmuje potrzeby i marzenia, zwyczaje i obyczaje w rodzinie i środowisku. W trosce o zdrowie i wielostronny rozwój dzieci autonomiczna szkoła powinna w większym stopniu współdziałać z nauczycielami wszystkich przedmiotów nauczania i z rodzicami. Zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne, obozy, turystyka i krajoznawstwo powinny w większym stopniu utrwalać aktywny i twórczy ruch, który jest naturalnym stanem człowieka. Tworząc warunki życia wspólnotowego szkoła wykorzystuje wartości wychowania fizycznego i sportu szkolnego do budowania i wzmacniania więzi kulturowej wszystkich podmiotów edukacji: uczniów, rodziców, nauczycieli. Podczas zajęć sportowych uczniowie nabierają niezbędnych doświadczeń w rozwijaniu spraw-ności fizycznej i duchowej. Uczą się wolnego wyboru wartości, szkoła jednocześnie eliminuje lęk i edukacyjny przymus. Wychowanie odbywa się w niej przez rozwój, a rozwój przez radość. W znacznej mierze zapewniają to zajęcia sportowe, w nich bowiem ważną rolę odgrywa zabawa. Wprowadza ona dziecko w świat najbliższych wartości kulturowych, wolność wyboru i ekspresję indywidualnych przeżyć. Ukazuje wzory, normy i reguły postępowania. Omawiając drogi rozwoju wychowania fizycznego w Polsce autorzy wskazu-ją, że wychowanie fizyczne rozciąga się na całe życie. Jest świadomą i celową formą aktywności fizycznej, skierowaną na wielostronny rozwój dziecka oraz ła-godzenie skutków starzenia się. Dlatego powinna być powiązana ze stylem życia. Sport nowożytny jest ukazany jako zjawisko społeczne i kulturowe. Na tle społeczno-ekonomicznym i politycznym pokazane są w zarysie jego przeobrażenia w drugiej połowie XX wieku i dwóch pierwszych dekad XXI. W okresie tym sport przeszedł historyczną metamorfozę: od przyjemnej zabawy i rozrywki do amatorskiego uprawiania dla przyjemności jako rodzaju sztuki. Ma więc różne oblicza. Współzawodnictwo ogarnęło również ludzi z niepełnosprawnościami. Ten fakt, m.in. potwierdza tezę o powszechności sportu jako zjawiska społecznego i kultu-rowego. Mimo ewolucji jaką przeszedł mieści się nadal w kanonie sportu dla wszystkich. Przez poznawanie zasad i przestrzeganie przepisów gry, sport jest ważnym środkiem edukacji, uczestnicy sportu kształtują swoje zachowania społeczne, postawy obywatelskie i patriotyczne. Wartości sportu wynikają w głównej mierze z olimpizmu, który jest jego ideologią. Olimpizm dla sportu jest źródłem wartości wymienionych w Karcie Olimpijskiej. Sport w połączeniu z innymi formami kul-tury stanowi integralną część wychowania ogólnego. Rozwija się na bazie samo-dzielności myślenia i działania w zgodzie z istotą społecznej filozofii olimpijskiej. Ruch olimpijski integruje działania sportowe z działalnością międzykulturową. Trwający blisko 130 lat ruch olimpijski, doznał wstrząsu po agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Mamy jednak nadzieję, że podobnie jak w przypadku I i II wojny światowej uda się obronić szlachetne ideały i młodzież z całego świata spotka się na Igrzyskach Olimpijskich XXXIII Olimpiady w Paryżu pod pokojowo wzniesioną flagą olimpijską. Ruch olimpijski funkcjonuje dzięki wolontariatowi sportowemu, który stał się fenomenem cywilizacyjnym. Bez wolontariuszy nie byłyby możliwe igrzyska olimpijskie, paraolimpijskie i wszelkie inne wydarzenia i widowiska sportowe. Źródłem działalności wolontarystycznej jest akt wolnej woli człowieka na rzecz niewymuszonej przez kogokolwiek służby, w imię wartości jakie niesie sport. Uzupełnia edukację formalną alternatywnymi umiejętnościami i doświadczenia-mi. Przygotowuje do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa obywatel-skiego oraz w globalnym świecie.