Trust i inne stosunki powiernicze w prawie porównawczym i prawie prywatnym międzynarodowym Maciej Zachariasiewicz

Spis treści książki

Spis treści

 

Wykaz skrótów / 13

Akty prawne i zbiory reguł pozanormatywnych / 13

Organy orzekające / 16

Czasopisma i zbiory orzecznictwa / 17

Inne /  20

Wprowadzenie / 21

1. Uwagi ogólne / 21

2. Zagadnienie kwalifikacji / 24

 

Rozdział I

Analiza historyczna — rozwój stosunków powierniczych na przestrzeni dziejów / 31

1. Klasyczna angielska konstrukcja trustu / 31

1.1. Equity / 31

1.2. Geneza angielskiego trustu /  34

1.3. Trust jako instytucja prawa rzeczowego / 37

2. Niektóre instytucje powiernicze kręgu kontynentalnej tradycji prawnej / 38

2.1. Fideicommissum w prawie rzymskim / 38

2.2. Fideikomisy i ordynacje w Europie kontynentalnej / 40

2.3. Fiducia cum amico w prawie rzymskim / 41

2.4. Powiernictwo w prawie Kościoła katolickiego / 43

3. Trust i ius commune / 44

3.1. Wpływ prawa rzymskiego na rozwój angielskiego common law i equity oraz na ewolucję trustów / 44

3.2. Ius commune i prawo szkockie / 47

3.3. Ewolucja trustu w Republice Południowej Afryki / 49

3.4. Trust w stanie Luizjana / 50

3.5. Podsumowanie i wnioski / 51

 

Rozdział II

Społeczno-gospodarcze funkcje realizowane za pomocą trustów i innych stosunków powierniczych / 53

1. Uwagi ogólne / 53

1.1. Trust — wszechstronne zastosowanie / 53

1.2. Rozwój trustu w państwach anglosaskich i na świecie / 56

1.3. Klasyfikacja ogólnych funkcji trustu / 57

1.4. Przyczyny sukcesu trustów / 58

2. Społeczno-gospodarcze zastosowania stosunków powierniczych / 61

2.1. Zarząd majątkiem prywatnym / 61

2.1.1. Planowanie losów majątku za życia i po śmierci darczyńcy za pomocą trustu (estate planning) / 61

2.1.2. Fideikomisy / 65

2.1.3. Wykonawca testamentu / 70

2.1.4. Relacja pomiędzy trustem a dziedziczeniem / 72

2.1.5. Zarząd majątkiem rodzinnym powierzonym między żyjącymi w systemach kontynentalnych /  75

2.1.6. Inne funkcjonalne ekwiwalenty trustu / 79

2.2. Powiernicze nabycie, zbycie i dzierżenie majątku / 88

2.2.1. Powiernicze nabycie / 88

2.2.2. Współwłasność nieruchomości / 89

2.2.3. Prawo do domu rodzinnego / 89

2.2.4. Roszczenie o wydanie rzeczy w umowie sprzedaży / 91

2.2.5. Testamenty wspólne /  92

2.2.6. Darowizna mortis causa / 94

2.2.7. Darowizna inter vivos / 94

2.3. Sposoby wykorzystania trustów w działalności gospodarczej (trusty handlowe) / 95

2.3.1. Wprowadzenie / 95

2.3.2. Fundusze inwestycyjne / 96

2.3.3. Pracownicze fundusze emerytalne / 98

2.3.4. Sekurytyzacja / 99

2.3.5. Zarządzanie przedmiotem zabezpieczenia / 101

2.3.6. Podział środków uzyskanych w postępowaniu sądowym / 101

2.3.7. Wypełnianie obowiązków administracyjnych / 102

2.4. Trusty pożytku publicznego (charitable trusts) / 102

2.5. Restytucja składników majątku za pomocą constructive i resulting trusts / 104

2.5.1. Stany faktyczne, w których powstaje trust umożliwiający restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia / 104

2.5.2. Odpowiedzialność akcesoryjna (knowing assistance i knowing receipt) / 106

 

Rozdział III

Elementy struktury normatywnej trustów i innych stosunków powierniczych / 108

1. Konstrukcja trustów angloamerykańskich / 108

1.1. Definicja / 109

1.2. Konstrukcja / 110

1.3. Klasyfikacja trustów / 116

1.3.1. Express trust / 116

1.3.2. Rodzaje express trusts / 118

1.3.3. Trusty powstające ex lege / 119

1.3.4. Trust ustawowy / 122

1.4. Stosunek fiducjarny / 122

2. Pomiędzy stosunkiem obligacyjnym a rzeczowym — natura trustu / 124

2.1. Trust jako instrument prawa rzeczowego / 125

2.2. Trusty a umowy / 127

2.3. Pozycja beneficjenta względem osób trzecich / 129

2.4. Wewnętrzny stosunek powierniczy / 133

2.5. Trust jako jednostka organizacyjna / 136

2.6. Element zaufania / 138

2.7. Podsumowanie / 139

3. Trust w „mieszanych” systemach prawnych / 141

3.1. Szkocja / 142

3.2. Republika Południowej Afryki / 144

4. Wybrane instytucje powiernicze systemów prawa stanowionego / 145

4.1. Niemiecki Treuhand / 145

4.1.1. Ochrona beneficjentów powiernictwa niemieckiego / 146

4.1.2. Porównanie niemieckiego Treuhand z angloamerykańskim trustem / 148

4.2. Szwajcaria / 150

5. Sprzeczność trustu z zasadami kontynentalnego porządku prawnego / 152

5.1. Sprzeczność trustu z zasadą numerus clausus praw rzeczowych / 155

5.2. Sprzeczność trustu z zasadą jednolitej własności / 158

5.3. Sprzeczność trustu z zasadą jedności majątku / 159

5.4. Kilka ważnych zasad w systemach prawnych tradycji kontynentalnej i common law — porównanie / 159

5.4.1. Zasada numerus clausus praw rzeczowych w systemach prawnych common law / 160

5.4.2. Zasada jednolitej własności w systemach kontynentalnej tradycji prawnej / 161

6. Trust jako instrument umożliwiający restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w systemach prawnych kręgu common law / 162

 

Rozdział IV

Trust w prawie prywatnym międzynarodowym państw kręgu common law / 169

1. Uwagi wstępne / 169

2. Tradycyjne sposoby poszukiwania prawa właściwego dla trustów w państwach kręgu common law / 170

2.1. Prawo właściwe dla ważności trustu / 171

2.2. Prawo właściwe dla zarządu trustem /173

3. Wpływ podziału na common law i equity na kwalifikację kolizyjną / 175

4. Constructive i resulting trust jako instrumenty umożliwiające restytucję

z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia / 177

4.1. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 177

4.2. Prawo właściwe / 181

4.3. Procesowy charakter remedial constructive trust w prawie USA / 183

 

Rozdział V

Trust w prawie prywatnym międzynarodowym państw kontynentalnej tradycji prawnej / 185

1. Uwagi wstępne / 185

1.1. Przyczyny trudności / 185

1.2. Podstawowe rodzaje problemów kolizyjnych / 189

1.3. Stosunki wewnętrzne i zewnętrzne trustu / 190

1.4. Uznawanie trustów i ochrona porządku publicznego / 191

2. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 201

2.1. Specyfika trudności kolizyjnoprawnych w odniesieniu do trustów / 201

2.2. Metody kwalifikacji / 204

2.3. Kwalifikacja kolizyjnoprawna trustów w orzecznictwie i doktrynie / 206

2.3.1. Trusty inter vivos / 206

2.3.2. Trusty mortis causa / 216

3. Prawo właściwe dla trustu / 223

3.1. Uwagi wstępne / 223

3.2. Poszukiwania prawa właściwego w ramach kwalifikacji kontraktowej / 223

3.2.1. Wybór prawa / 223

3.2.2. Prawo właściwe w braku wyboru prawa / 228

3.3. Poszukiwanie prawa właściwego w ramach kwalifikacji korporacyjnej / 232

3.4. Znaczenie rozstrzygnięcia kwalifikacyjnego — poszukiwanie prawa na podstawie norm kolizyjnych miarodajnych dla umów i dla osób prawnych / 234

3.5. Prawo właściwe dla trustów mortis causa / 235

3.6. Normy kolizyjne miarodajne dla trustów w nowych kodyfikacjach prawa prywatnego międzynarodowego / 237

4. Rozgraniczenie zakresów statutu trustu z polem zastosowania innych statutów.

Szczególne zagadnienia stosowania prawa właściwego / 238

4.1. Legitymacja powiernika przed organami w państwach kontynentalnej tradycji prawnej / 238

4.2. Powiernik a wykonawca testamentu / 242

4.3. Szczególne trudności w stosowaniu jako właściwego prawa nieznającego instytucji trustu / 244

4.4. Dopuszczalność i ważność trustu ustanowionego w testamencie pod rządami statutu spadkowego nieznającego tej instytucji / 247

4.5. Ochrona spadkobierców koniecznych wyłączonych od dziedziczenia w następstwie ustanowienia trustu / 251

4.5.1. Przyczyny trudności / 251

4.5.2. Trust a uprawnienia spadkobierców koniecznych / 253

4.5.3. Ochrona spadkobierców koniecznych a ordre public / 255

4.5.4. Sposób dochodzenia ochrony z tytułu rezerwy lub zachowku / 258

4.6. Zakaz podstawień powierniczych / 260

4.7. Łaciński system praw rzeczowych a ochrona porządku publicznego / 262

4.8. Ingerencja statutu rzeczowego / 263

5. Przegląd najważniejszych orzeczeń dotyczących trustów wydanych przez sądy państw Europy kontynentalnej / 265

5.1. Harrison v. Crédit Suisse / 265

5.2. Courtois v. de Ganay / 266

5.3. Société des Editions Hermann v. Mac Henry i inni / 270

5.4. Francis Spence v. Thierry de Ganay / 271

5.5. Caron v. Odell / 274

5.6. Sprawa rodziny Loiseau / 275

5.7. Sprawa pani B. (orzeczenie Tribunal de grande instance w Bayonne z 1975 r.) / 278

5.8. Rybolovlev v. Rybolovleva / 279

 

Rozdział VI

Konwencja haska o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu / 282

1. Uwagi wprowadzające. Cele konwencji o prawie właściwym dla trustów / 282

1.1. Szczególny charakter konwencji / 282

1.2. Dopuszczalność poddania trustu prawu obcemu mimo braku elementu obcego / 289

2. Zakres zastosowania konwencji haskiej o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu / 294

2.1. Wyłączenie z zakresu zastosowania konwencji „kwestii wstępnych” (art. 4 konwencji) / 294

2.2. Konwencyjny model trustu — podstawowe cechy konstrukcji / 297

2.3. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 303

2.4. Szczegółowy zakres zastosowania konwencji o prawie właściwym dla

trustów / 308

3. Prawo właściwe / 315

3.1. Wybór prawa /316

3.2. Prawo właściwe w braku wyboru prawa / 317

4. Zakres zastosowania prawa właściwego, dopuszczalność i skuteczność trustu / 320

4.1. Pojęcie uznawania trustu na tle konwencji / 320

4.2. Zakres zastosowania prawa właściwego dla trustu / 322

4.3. Uznanie trustu / 325

4.4. Ocena zakresu „uznawania” na podstawie art. 11 i art. 15 HTC / 333

4.5. Ujawnianie trustów w rejestrach / 335

4.6. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie i klauzula porządku publicznego / 337

5. Ocena potrzeby przystąpienia do konwencji przez Polskę / 339

 

Rozdział VII

Trust i inne stosunki powiernicze w polskim prawie prywatnym międzynarodowym / 343

1. Uwagi wstępne i zasadnicze kierunki poszukiwania prawa właściwego dla trustu w polskim prawie prywatnym międzynarodowym / 343

2. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 348

2.1. Uwagi wstępne / 348

2.2. Spadkowy model kwalifikacji / 349

2.3. Model kwalifikacji kontraktowej / 352

2.4. Trust jako jednostronna czynność prawna / 361

2.5. Model kwalifikacji korporacyjnej / 364

2.6. Optymalny model kwalifikacji kolizyjnoprawnej w odniesieniu do trustów / 365

2.6.1. Zaszeregowanie trustów do ogólnej klauzuli najściślejszego związku z art. 67 p.p.m. z 2011 r. / 365

2.6.2. Zakres art. 67 p.p.m. z 2011 r. w obszarze trustowych i powierniczych stosunków prawnych / 368

2.6.3. Podsumowanie / 371

3. Prawo właściwe / 372

3.1. Uwagi wstępne / 372

3.2. Stosowanie klauzuli najściślejszego związku z art. 67 p.p.m. z 2011 r. / 372

3.3. Prawo właściwe dla trustów przyporządkowanych do zakresu statutu personalnego osób prawnych / 374

3.4. Prawo właściwe dla stosunków powierniczych przyporządkowanych do zakresu normy kolizyjnej miarodajnej dla umów / 377

4. Zakres zastosowania statutu trustu i rozgraniczenie z polem zastosowania innych statutów. Szczególne zagadnienia stosowania prawa właściwego / 380

4.1. Legitymacja powiernika do występowania przed polskimi organami / 380

4.1.1. Powiernik w stosunkach zewnętrznych trustu / 380

4.1.2. Rejestracja praw przysługujących powiernikowi / 382

4.1.3. Trust jako kwestia wstępna / 382

4.1.4. Rozgraniczenie statutu trustu i procesowej lex fori / 383

4.2. Trust a statut spadkowy / 384

4.2.1. Ustanowienie trustu w testamencie lub za pomocą innej czynności prawnej mortis causa pod rządami polskiej legis successionis / 384

4.2.2. Zakaz podstawień powierniczych / 396

4.2.3. Ochrona zachowku w przypadku ustanowienia trustu z naruszeniem uprawnień spadkobierców koniecznych / 400

4.3. Trust a statut rzeczowy i inne statuty majątkowe składników wchodzących w skład trustu / 406

4.3.1. Uwagi wstępne / 406

4.3.2. Dopuszczalność ustanowienia trustu obejmującego składniki majątkowe położone w Polsce / 408

4.3.3. Powiernik jako pełnoprawny właściciel składników majątku powierniczego / 408

4.3.4. Rozgraniczenie statutu trustu i statutu rzeczowego / 412

4.3.5. Rozgraniczenie statutu trustu i innych statutów miarodajnych do oceny skutków rozporządzających / 418

4.3.6. Ochrona wierzycieli założyciela trustu i wierzycieli beneficjentów trustu / 422

4.3.7. Ochrona beneficjenta trustu na tle prawa polskiego / 423

4.4. Statut trustu a upadłość / 427

4.5. Prawo do domu rodzinnego / 431

5. Trust jako instrument umożliwiający restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w polskim prawie prywatnym międzynarodowym / 434

5.1. Uwagi wstępne / 434

5.2. Kwalifikacja / 436

5.3. Nienależne świadczenie / 441

5.4. Rozporządzenie Rzym II / 442

5.5. Pomieszanie, połączenie, przetworzenie / 443

5.6. Nieuprawnione osiągnięcie korzyści ze stosunku fiducjarnego / 444

5.7. Procesowy charakter remedial constructive trust / 445

6. Inne przypadki constructive trusts / 446

6.1. Odpowiedzialność akcesoryjna / 446

6.2. Trustee de son tort / 450

6.3. Roszczenie o wydanie rzeczy w umowie sprzedaży / 451

 

Podsumowanie / 453

Konwencja haska o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu z 1985 roku / 463

Bibliografia / 473

Summary / 501

Résumé / 503

pokaż cały spis treści

ukryj recenzje