Kronos 4/2018. Sztuka pod dyktaturą

Kolejny numer kwartalnika Kronos, poświęcony radzieckiemu i niemieckiemu Shakespeareowi oraz sztuce w warunkach dyktatury: Gustaw Szpiet o Shakespearze Friedrich Gundolf, Shakespeare i duch niemiecki Walter Benjamin, Uwaga o Gundolfie Wilhelm Hortmann, Shakespeare w Trzeciej Rzeszy Boris Groys, Ciało herosa. Teoria sztuki Adolfa Hitlera Boris Groys, Los sztuki w epoce terroru Boris Groys, Wychowywanie mas. Sztuka socrealistyczna Świat po rewolucji miał być nie tylko światem lepszym mądrzejszym, sprawiedliwszym czy bardziej bezpiecznym. Miał być także światem piękniejszym. Sztukę należało zatem przeobrazić i zaplanować od nowa, wyznaczając jej nowe cele i nowe zadania. A jednak wszystkie zachodnie rewolucje zwłaszcza te dwudziestowieczne zawierały elementy konserwatywne, szmuglowane z dawnego, minionego już świata. Rewolucja faszystowska we Włoszech sięgała do tradycji renesansu, nawiązując tym samym do świetności sztuki włoskiej. Z kolei naziści niemieccy urządzali się wszędzie tam, gdzie tylko mogli, niczym norymberscy mieszczanie. Rewolucja, która wybuchła na Wschodzie, z pozoru była inna, gdyż zniszczyła wszystko do cna. Niechęć do własnej przeszłości i obarczanie jej odpowiedzialnością za nędzę i zacofanie skłoniły wielu Rosjan do nadmiernej wiary w zbawienie, jakie miało nadejść z przyszłości, do przesadnej atencji wobec tego, co nowe i dopiero wyłaniające się w kolejnych odsłonach. Wypada tu podkreślić, że obie dwudziestowieczne rewolucje faszystowska i bolszewicka przy wszystkich dzielących je różnicach, miały jedną cechę wspólną: zostały przygotowane przez awangardę. W sztuce awangardowej wola zapanowania nad artystycznym materiałem bliska jest bowiem woli panowania w ogóle. Polityk i artysta awangardowy dążą właściwie do tego samego: chcą widzieć materię świata na kolanach.