Co to znaczy "umieć żyć"? (praktyczny przewodnik psychologiczny) Hanna Traczyńska, Mieczysław Wojciechowski

Spis treści książki

SPIS TREŚCI

Wstęp	09
Część I. Problemy z wiedzą o sobie samym	11
Rozdział 1.1. Rodzimy się bez „instrukcji obsługi”	11
Wiedza potoczna	11
Proces nabywania umiejętności	13
Pomocne sumienie	15
Dwa światy w człowieku: świat biologii i świat psychologii	16
Czy nie wystarczy wzorować się na innych?	19
Rozdział 1.2. Dylematy życia społecznego	20
Nagłe przyspieszenie zmian warunków życia	20
Skutki głodzenia potrzeb psychicznych	21
Jak powinno funkcjonować zdrowe społeczeństwo	22
Kultura to rzeźbiarz...	24
Jak współdziałają czynniki psychologiczne i społeczne	25
Co sprzyja integracji społecznej	25
Część II. Naturalne potrzeby człowieka	29
Rozdział 2.1. Koncepcja potrzeb człowieka wg T. Kocowskiego	30
Cele nadrzędne człowieka jako gatunku i jako jednostki	30
Potrzeby egzystencjalne (biologiczne)	32
Potrzeby prokreacji i rozwoju własnego	32
Potrzeby funkcjonalne – warunkujące skuteczność działania.	33
Potrzeby społeczne	34
Rozdział 2.2. Inne koncepcje potrzeb człowieka	38
Hierarchia potrzeb ludzkich A. Maslowa	38
Koncepcja K. Jankowskiego	39
Rozdział 2.3. Wyrażanie potrzeb	41
Czym innym są potrzeby, czym innym strategie ich zaspokajania	42
Potrzeby nie są widoczne, widzimy tylko strategie	42
Co zrobić, by potrzeby były dostrzeżone	43
Kłopoty z wyrażaniem potrzeb	44
Korzyści i straty płynące z żądania	44
Wyolbrzymianie przeszkód i bagatelizowanie potrzeb	45
Lęk przed odmową – jak go pokonać	45
Technika wyrażania prośby	47
Usprawiedliwianie się, to nie to samo, co wyjaśnianie	47
Potrzeby – punkt wyjścia do negocjacji	49
Część III. Jakość naszego życia zależy od jakości naszego charakteru	50
Rozdział 3.1. Postawy wobec problemów	51
Stosunek do problemów i przeszkód	51
Optymizm a sukcesy życiowe	55
Kłopoty z samodyscypliną	57
Czy potrafisz czekać na efekty swojej pracy?	57
Stany uskrzydlenia	58
„Wyuczona bezradność” – gwarancja porażek życiowych	59
Rozdział 3.2. Postawy wobec siebie samego	60
Co to znaczy „być sobą”	60
Poznanie siebie i niesprzeniewierzanie się sobie	61
Dwie zasadnicze postawy życiowe: reaktywność – proaktywność	63
Wypieranie się odpowiedzialności za własne słowa, myśli, uczucia i działania	64
Odróżnić to, na co mamy wpływ, od tego, co nas interesuje	65
Na czym polega „bycie dorosłym”	66
Bardzo wiele zależy od tego, jak oceniamy samych siebie	67
Mechanizm tworzenia samooceny	69
Jak samoocena wpływa na nasze zachowanie	70
Jak wpływać na samoocenę	72
Rozdział 3.3. Motywacja do działania	72
Emocje a motywacja	72
Jak wykorzystać emocje do działania	73
Nie ma motywacji bez potrzeb	74
Jak psuć motywację	75
O czym mówi brak motywacji	76
Czy istnieje motywacja bez powodu?	76
Specjalizacja – sposób na motywację	77
Przypomnijmy skutki nieliczenia się z potrzebami	78
Brak umiejętności – kolejne bariery dla motywacji	79
Potrzeby społeczne w służbie motywacji	79
Część IV. Emocje i problemy emocjonalne	81
Rozdział 4.1. Po co nam emocje?	81
O co pytamy przy powitaniu	81
Zasada przyjemności	82
Słowa i czyny nie zawsze idą w parze	82
Cztery emocje podstawowe	83
Skąd się bierze radość	85
Rozdział 4.2. Baza emocji: myślenie i potrzeby	85
Kiedy pojawia się złość?	86
Lęk i smutek a potrzeby	87
Emocje to wskaźniki – czego?	88
Jak wykorzystać wiedzę o emocjach	89
Rozdział 4.3 Jak emocje odpłacają nam za złe traktowanie	91
Trzy powody blokowania emocji	92
Co się dzieje, gdy nie wyrażamy emocji	92
Pedał gazu i hamulec	93
Zasłanianie wskaźnika, aby nie psuł samopoczucia	94
Kumulowanie emocji to niezamierzone przygotowanie do ataku	94
Uzależnienie, czyli chemiczna redukcja emocji	95
Rozdział 4.4. Co to znaczy „radzić sobie z emocjami”	96
Profilaktyka uzależnień, czyli – nauczyć się rozumieć emocje	96
Klucz do zmiany emocji: umiejętności osobiste i społeczne	97
Edukacja emocjonalna.	98
Rozdział 4.5. Złość	98
Czy istnieją emocje negatywne	98
Jak wyrażać złość i gniew	99
Komunikaty typu JA	99
Odróżnić fakty od interpretacji	100
Gdy pierwszy komunikat JA nie wystarczy	101
Czy opłaca się założyć dobre intencje rozmówcy?	103
Rozdział 4.6 Agresja	104
Agresja i złość to nie to samo	104
Odmienne reakcje na zachowania agresywne i zachowania nieagresywne	105
Czy skuteczność zawsze oznacza to samo	106
Czterostopniowa skala reagowania na agresję (wg P. Butler)	106
Trzy kroki (wg M. Rosenberga)	107
Rozdział 4.7. Emocje pozytywne	107
Wyrażanie uczuć pozytywnych – trzy ważne funkcje	107
Co przeszkadza w wyrażaniu pozytywnych emocji	108
Pomocna „technika”	109
Przykłady komunikatów wyrażających pozytywne emocje	109
Część V. Inteligencja emocjonalna	111
Rozdział 5.1. Emocje i umysł	111
„Inteligencja emocjonalna” – nowy termin psychologii	111
Nasz mózg funkcjonuje inaczej, niż sądziliśmy dotychczas	113
Wychowanie: co sprzyja, a co nie sprzyja rozwojowi inteligencji emocjonalnej	114
Czy emocje rządzą nami niepodzielnie?	115
Nieświadome mechanizmy obronne – przed czym bronią i skąd się biorą	116
Mechanizm konfliktu emocjonalnego	121
Niewspółmierne reakcje emocjonalne	123
Porwanie emocjonalne	124
Rozdział 5.2. Emocje pod kontrolą	125
Jak odzyskać kontrolę?	125
Czynniki odpowiedzialne za sukcesy zawodowe	127
Rozdział 5.3. Poczucie własnej wartości	129
Różne wymiary, różna waga ocen	130
W jaki sposób otoczenie może niszczyć poczucie wartości	131
Skutki zaniżonego poczucia wartości	132
Budowanie poczucia wartości	132
Co wynika z tego, że człowiek jest istotą emocjonalną	133
Monitorowanie komunikatów	134
Jak można samemu rozwijać poczucie własnej wartości	135
Pisanie w służbie poczucia wartości	136
Autoprezentacja	136
Część VI. Umiejętności społeczne	139
Rozdział 6.1. Nasz stosunek do innych	139
Podstawy dobrych stosunków z innymi ludźmi (wg S. Coveya)	141
Wyobcowanie wobec samego siebie prowadzi do wyobcowania wobec innych	144
Stosunek do autorytetów	144
Nieświadome przekazywanie emocji	146
Rozdział 6.2. Empatia	147
Empatia – podstawa umiejętności społecznych	147
Empatyczne słuchanie	148
Korzyści z empatycznego słuchania	150
Empatyczny kontakt z samym sobą	151
Rozdział 6.3 Asertywność	152
Style zachowania	153
Korzyści i straty każdego ze stylów zachowania	154
Gdy nie możemy liczyć na wzajemność	155
Skąd biorą się przeciwnicy asertywności?	156
Błędy i nadużycia „asertywne”	157
Trudności w rozwijaniu asertywności	157
Asertywność a inteligencja emocjonalna	158
Rozdział 6.4 Jak pomagać innym	160
ieskuteczne działania niby – pomocowe	160
Lepsze sposoby pomagania	163
Czy można pomóc ignorując potrzeby psychiczne?	164
Mówić czy słuchać?	165
Podobną rolę jak parafraza spełniają pytania otwarte	166
Część VII. Skuteczne i nieskuteczne sposoby porozumiewania się	167
Rozdział 7.1. Bariery i zasady komunikacyjne	167
Dlaczego nasze rozmowy prowadzą do konfliktów i nieporozumień	167
Rady, które nie pomagają	168
Skąd wziąć odpowiednie zasady	169
Trzy bariery komunikacyjne	170
Warto mieć plan pokonywania trudności	171
Plan na wypadek fiaska…planu	172
Umiejętność komunikowania uczuć	173
Rozdział 7.2. Kilka szkodliwych i kilka pomocnych nastawień	175
Czy przyjęcie zasad naprawdę ogranicza?	176
Co zrobić, gdy nie udaje się od razu?	177
Długi cień wychowania bezstresowego	178
Ranienie drugiej osoby wcale nie jest warunkiem odreagowania	179
Ekspresja nie musi przeradzać się w agresję	180
Analiza porażki ma sens tylko wtedy, gdy pozwolimy sobie przeżyć… porażkę	181
Rozdział 7.3. Pięć przeszkód na drodze od słowa do czynu	182
Powiedziane – nie znaczy usłyszane	182
Usłyszane – nie znaczy zrozumiane	183
Zrozumiane – nie znaczy zaakceptowane	185
Zaakceptowane – nie znaczy zapamiętane	186
Zapamiętane – nie znaczy wykonane	187
Rozdział 7.4. Dialog bez walki.	188
Jak reagować na różnice w opiniach i zachowaniach.	188
Nie mylić opinii z faktami	189
Nie mylić opinii z ocenami	190
Gdy rozmówca ma prawo do odmiennej opinii	190
Czy subiektywne opinie są pozbawione wartości?	191
Pytanie zamiast ataku	191
Rozdział 7.5. Jak radzić sobie z krytyką pod naszym adresem	192
Dlaczego warto unikać ocen	192
Jak się zachowujesz, gdy cię krytykują	192
Trzy rodzaje zmian, by sobie poradzić	194
Przecenianie krytyki	195
Podważyć fałszywe przekonania	196
Technika reagowania na krytykę	196
Stosunek do siebie samego	197
Czy wartość człowieka zależy od ilości popełnianych przez niego błędów	198
Część VIII. Na czym polega rozwój osobisty	199
Rozdział 8.1. Koncepcja rozwoju wg C. Rogersa	199
Kryteria rozwoju osobistego	199
Co wspomaga rozwój osobisty	203
Etapy rozwoju osobistego	206
Rozdział 8.2. Rozwój wg S. Coveya	208
Na czym polega dojrzałość człowieka	210
Współzależność nie ma nić wspólnego z uzależnieniem	212
Jak wpływać na siebie	213
Współdziałanie – najbardziej dojrzała forma kontaktów międzyludzkich	213
Rozdział 8.3. Jak zmieniać nieskuteczne nawyki zachowania	217
Wizualizacja własnego zachowania	217
Mechanizm oporu psychicznego	218
Część IX. Wartości, normy, moralność	221
Rozdział 9.1. Wartości	221
Wartości czy antywartości	221
Wartości uświadamiane i nieuświadamiane	222
Wartości deklarowane czy realizowane	223
Wartości osobiste, grupowe czy uniwersalne	224
Rozdział 9.2. Normy	225
Do czego służą normy moralne	225
Normy naczelne znanych systemów etycznych	227
Regulatory życia społecznego	228
Rozdział 9.3. Prawa osobiste	229
Prawa osobiste w kontaktach między ludźmi	229
Prawa osobiste w kontakcie (wg A. Fensterheima)	230
Pierwsze prawo – gdzie jest granica zranienia	231
Drugie prawo – znaczenie intencji	232
Trzecie prawo – nie musisz zgadywać	233
Czwarte prawo – wolność umów	234
Piąte prawo – nie musisz, choć możesz być asertywny	235
Rozdział 9.4. Cele życiowe człowieka a wartości i normy	236
Czy cel uświęca środki?	236
Zmiana wartości i norm oznacza zmianę celu	237
Część X. Zderzenie potrzeb, czyli - konflikt i negocjacje	239
Rozdział 10.1. Co to jest konflikt?	239
Czy konflikt to kłótnia?	239
Dwa warunki istnienia konfliktu	240
Dlaczego nie zawsze korzystamy z negocjacji	241
Jakie korzyści i straty wynikają z tłumienia konfliktu	241
Jakie korzyści, a jakie straty wynikają z walki	242
Czy bezpieczniejsza jest manipulacja?	243
Rozdział 10.2. Zasady negocjacji.	243
Zasada I: poznaj potrzeby drugiej strony i daj jej poznać własne	243
Zasada II: uda ci się oddzielić problem od człowieka, gdy sformułujesz problem negocjacyjny	244
Zasada III: szukaj rozwiązań zadowalających obie strony	244
Zasada IV: oceniaj propozycje rozwiązań wg obiektywnych kryteriów	245
Ważne jest nastawienie wobec konfliktu	246
Umiejętności komunikacyjne i asertywność	246
Rozdział 10.3. Etapy negocjacji	246
Jak zrobić dobry plan negocjacji	247
Negocjacje a mediacje	248
Zanim zaproponujesz kolejny krok	249
Krok I: subiektywna, wewnętrzna rzeczywistość każdej ze stron	250
Krok II: odpowiedź każdej ze stron	252
Krok III: wzajemne oczekiwania	253
Krok IV: wreszcie prawdziwe negocjacje	254
Krok V: tworzenie pomysłów rozwiązań	256
Krok VI: kontrakt, czyli umowa (porozumienie)	256

 

pokaż cały spis treści

ukryj recenzje