Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa

W książce Teoria zła Simon Baron-Cohen, wybitny psycholog i laureat nagród naukowych, który od dziesiątków lat zajmuje się badaniem autyzmu, przedstawia nową, opartą na wiedzy o mózgu teorię ludzkiego okrucieństwa. Baron-Cohen zagłębia się w neuronaukę i anatomię ludzkiego mózgu, wyjaśniając, jak działa tak zwany mózgowy obwód empatii. Nieprawidłowe funkcjonowanie tego obwodu dowodzi autor leży u podstaw braku empatii. Co jednak odróżnia niezwykłe zachowania, takie jak te obserwowane u osób autystycznych, od bezwzględnych czynów psychopaty? Zdaniem Barona-Cohena istotne znaczenie mają nie tylko czynniki biologiczne, ale także społeczne i środowiskowe, między innymi zaniedbywanie przez rodziców, krzywdzenie i doświadczanie głębokiej nieufności.

Zaburzenie borderline. Psychopatia. Autyzm i zespół Aspergera. Ludzie cierpiący na te zaburzenia mają pewną wspólną cechę brak empatii. W niektórych wypadkach bywa on bardzo niebezpieczny (pomyśl o masakrze w Columbine High School), podczas gdy w innych może oznaczać po prostu odmienny sposób interpretowania świata (czego przykładem jest Kim Peek, pierwowzór głównego bohatera filmu Rain Man).

Jakie są przyczyny niezdolności do empatii? Co się tak naprawdę dzieje, kiedy tracimy pragnienie rozumienia uczuć innych ludzi i troszczenia się o nie (albo gdy nigdy nie doświadczyliśmy tego pragnienia)?

W książce Teoria zła Simon Baron-Cohen, wybitny psycholog i laureat nagród naukowych, który od dziesiątków lat zajmuje się badaniem autyzmu, przedstawia nową, opartą na wiedzy o mózgu teorię ludzkiego okrucieństwa. Baron-Cohen zagłębia się w neuronaukę i anatomię ludzkiego mózgu, wyjaśniając, jak działa tak zwany mózgowy obwód empatii. Nieprawidłowe funkcjonowanie tego obwodu dowodzi autor leży u podstaw braku empatii. Co jednak odróżnia niezwykłe zachowania, takie jak te obserwowane u osób autystycznych, od bezwzględnych czynów psychopaty? Zdaniem Barona-Cohena istotne znaczenie mają nie tylko czynniki biologiczne, ale także społeczne i środowiskowe, między innymi zaniedbywanie przez rodziców, krzywdzenie i doświadczanie głębokiej nieufności. Opierając się na własnych badaniach autyzmu i empatii, autor przedstawia krytyczne spojrzenie na naukową teorię współczucia i nawołuje do istotnej zmiany sposobu, w jaki wyjaśniamy ludzkie okrucieństwo, a nawet tego, jak traktujemy ludzi, którzy się go dopuszczają.

Simon Baron-Cohen  profesor psychopatologii rozwojowej na wydziałach psychologii eksperymentalnej i psychiatrii Uniwersytetu Cambridge. Dyrektor uniwersyteckiego Centrum Badań Autyzmu oraz wykładowca Trinity College i British Academy. Laureat prestiżowych nagród, takich jak Medal Spearmana, Nagroda im. May Davison za wybitne osiągnięcia w dziedzinie psychologii klinicznej oraz Nagroda Prezesa Brytyjskiego Towarzystwa Psychologicznego. Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne uhonorowało go Nagrodą im. McAndlessa. Autor książek The Essential Difference i Mindblindness. Mieszka w Cambridge w Anglii.

"Ta książka nie jest dla wrażliwców. Nie sposób pisać o okrucieństwie lekko i pogodnie, jeśli więc szukasz przyjemnej lektury, lepiej odłóż tę książkę. Próbuję w niej przedefiniować zło w kategoriach empatii i odpowiedzieć na pytanie, dlaczego niektórzy ludzie mają mniej lub więcej empatii niż inni oraz co się dzieje, kiedy tracimy empatię. Jakkolwiek rozważania te mogą się wydawać niepokojące, a nawet szokujące, natura empatii pozostaje (przynajmniej dla mnie) nieskończenie fascynująca, a badanie tego zjawiska jest niezwykle pasjonujące (dziwne słowo, zważywszy na okoliczności)."

- Simon Baron-Cohen we wstępie do swojej książki "Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa"!!!

Opinie o książce: Teoriia zła

Simon Baron-Cohen łączy talent twórczy z dowodami empirycznymi i logicznym rozumowaniem, aby wykazać, że istotą zła jest brak empatii. Przedstawia interpretację, która może ożywić starą dyskusję i daje nadzieję na powstanie nowych, lepszych rozwiązań.

  Matt Ridley, autor książki The Rational Optimist

Przekonująca i skłaniająca do refleksji koncepcja empatii jako najcenniejszego z naszych zasobów społecznych. Brak empatii czai się w najmroczniejszych zaułkach naszej historii, a Simon Baron-Cohen nie wzdraga się na ich widok, lecz odważnie im się przygląda w jaskrawym świetle nauki.

  Uta Frith, profesor rozwoju poznawczego, University College London

Potworne zbrodnie zwykle obezwładniają umysł, pozostawiając tylko pragnienie wymierzenia kary. Simon Baron-Cohen pozwala nam pokonać te ograniczenia ludzkiego umysłu. W swojej książce proponuje nowy sposób myślenia o złych ludziach i empatii, kładąc naukowe podwaliny pod przyszłe, bardziej optymistyczne rozumienie mrocznej strony człowieczeństwa.

Michael Gazzaniga, profesor psychologii, Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara, autor książek Istota człowieczeństwa i Kto tu rządzi? Ja czy mój mózg?

Triumfalnie przenosząc okrucieństwo do królestwa nauki, ta pionierska podróż w głąb natury ludzkiej nareszcie wybawia nas od złego.

Helena Cronin, dyrektor Centrum Filozofii Nauk Przyrodniczych i Społecznych, London School of Economics

Autor Teorii zła zabiera nas w fascynującą podróż, aby pokazać nam potęgę empatii w ludzkim życiu. Profesor Baron-Cohen po mistrzowsku opisuje i wnikliwie analizuje katastrofalne skutki zerowego poziomu empatii. Jego książka pokazuje, w jaki sposób poprzez nieoczekiwany i niepokojący brak empatii ujawnia się jej doniosła rola w życiu społecznym naszego gatunku.

Marco Iacoboni, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, autor książki Mirroring People: The Science of Empathy and How We Connect with Others

Simon Baron-Cohen po raz kolejny wykazuje się umiejętnością wykorzystywania nauki w rozważaniach o trudnych, kontrowersyjnych problemach. Przekonując, że kiedy opisujemy akty okrucieństwa jako po prostu złe, tak naprawdę niczego nie wyjaśniamy, autor przedstawia prostą, lecz wiarygodną hipotezę, że przyczyną takich postępków może być określony stan psychiczny brak empatii. Na poparcie swojej teorii przytacza wyniki licznych badań, prowadzonych na gruncie psychologii, psychiatrii, neuronauki i genetyki. Czytelnicy, którzy muszą się zmagać ze skutkami okrucieństwa, mogą się nie zgodzić z koncepcją Barona-Cohena, ale jego śmiałość i oryginalność z pewnością będą dla nich inspiracją i źródłem cennej wiedzy. 

Paul Harris, profesor Harvard Graduate School of Education

Co sprawia, że ktoś jest zły? Co mózg ma z tym wspólnego? Baron-Cohen mierzy się z najbardziej palącymi i kontrowersyjnymi pytaniami neuronauki społecznej. Ta znakomita książka niepokojąca, a jednocześnie pełna współczucia przedstawia nową teorię zła, wyjaśniając jego podstawy mózgowe i sposób, w jaki powstaje. Baron-Cohen całkowicie zmienia nasze rozumienie okrucieństwa innych ludzi, a czyniąc to, zmusza nas do uważnego przyjrzenia się samym sobie. Lektura tej książki zachęca nas do rozszerzenia własnego kręgu empatii, nakłaniając do rozwoju i zrozumienia, nawet jeśli nie potrafimy wybaczyć. 

Andrew N. Meltzoff,  

dyrektor Instytutu Uczenia się i Nauk o Mózgu na Uniwersytecie Waszyngtońskim, współautor książki Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle uczą nas małe dzieci