Przeludnienie więzień w Polsce - przyczyny, następstwa i możliwości przeciwdziałania Aldona Nawój-Śleszyński

Spis treści książki

Wykaz skrótów       11

Wprowadzenie       13

Rozdział 1. Przeludnienie więzienne – problemy definicyjne                25

Rozdział 2. Metodologiczne założenia badań nad zjawiskiej przeludnienia więziennego    35

1. 1. Cel i przedmiot badań          35
   2. Problemy badawcze            39
   3. Metody i narzędzia badawcze             41

Rozdział 3. Prawo do powierzchni mieszkalnej w statusie prawnym osób uwięzionych     45

1. 1. Status prawny skazanego    45
   2. Prawa osób pozbawionych wolności w świetle kodeksu karnego wykonawczego z 1997 roku 48
   3. Prawo do powierzchni mieszkalnej osób pozbawionych wolności    49
      1. Standardy międzynarodowe      49
1. 1. 1. Kształtowanie się polskich standardów prawa do powierzchni mieszkalnej osób pozbawionych wolności     52
      2. W poszukiwaniu racjonalnej i optymalnej powierzchni życiowej dla osoby pozbawionej wolności w więzieniu             56
   2. Modyfikacja prawa do minimalnej powierzchni mieszkalnej w toku wykonywania kary pozbawienia wolności         60
      1. Faza sankcjonowania chronicznego przeludnienia zakładów karnych i aresztów śledczych (art. 248 § 1 i 2 k.k.w.)             60
      2. Faza próby naprawy przepisów naruszających prawa więźniów do 3 m² powierzchni mieszkalnej   63

Rozdział 4. Monitoring i ochrona prawa osób uwięzionych do minimalnej powierzchni celi mieszkalnej   67

4.1. Rzecznik Praw Obywatelskich           69

1. 1. Europejski Komitet do spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT)     80

4.3. Krajowy Mechanizm Prewencji (OPCAT)         84

1. 1. Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC)   86
   2. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej  89
   3. Ochrona prawa więźniów do powierzchni mieszkalnej w celi mieszkalnej w orzecznictwie sądów powszechnych        91
   4. Rola Trybunału Konstytucyjnego we wzmocnieniu prawa osób uwięzionych do powierzchni mieszkalnej – kontrola konstytucyjności art. 248 § 1 k.k.w 94

4.8. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC)    99

1. 1. Interpelacje poselskie w sprawie przeludnienia więziennego             102
   2. Sądowy nadzór penitencjarny           104
   3. stytucja skarg, próśb i wniosków      107
   4. Nadzór administracji więziennej różnego szczebla           109
   5. Stan obecny oraz perspektywy ochrony prawa więźnia do minimalnej powierzchni mieszkalnej w celi        111

Rozdział 5. Przeludnienie więzienne w Polsce w świetle statystyki penitencjarnej i jego pomiar          115

1. 1. Rozmiary przeludnienia więziennego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku                115
      1. Zaludnienie – przeludnienie jednostek penitencjarnych w latach 1970–1989          115
      2. Zaludnienie – przeludnienie jednostek penitencjarnych w latach 1990–2011          119
   2. Różne wymiary przeludnienia więziennego w latach 2000–2010      122
      1. Nasilenie przeludnienia więziennego w jednostkach organizacyjnych więziennictwa polskiego w latach 2000–2010             124
      2. Przeludnienie więzienne w poszczególnych Okręgowych Inspektoratach Służby Więziennej w Polsce   126
      3. Przeludnienie różnego rodzaju jednostek organizacyjnych więziennictwa w latach 2000–2011             128
      4. Przeludnienie w zakładach karnych różnego typu oraz w aresztach śledczych  130
      5. Rozmiary przeludnienia więziennego w Polsce na tle krajów Rady Europy w latach 1999–2010    131
   3. Zagęszczenie społeczne w więzieniu a liczba miejsc w celi                139
   4. W kolejce do więzienia w Polsce – pomiędzy przeludnieniem realnym a potencjalnym    141

Rozdział 6. Skutki przeludnienia więziennego oraz możliwości zapobiegania jego negatywynym następstwom 147

6.1. Koszty przeludnienia więziennego      147

1. 1. 1. Psychologiczne skutki przeludnienia więziennego   149
      2. Wzrost obciążenia obowiązkami kadry penitencjarnej – psychospołeczne koszty wykonywania zawodu funkcjonariusza więziennego – wypalenie zawodowe                150
      3. Zubożenie lub redukowanie oddziaływań penitencjarnych       153
      4. Pogorszenie się warunków zdrowotnych, bytowych – wzrost zagrożenia epidemiologicznego chorobami zakaźnymi         155

6.1.5. Wzrost potencjału wiktymogennego w przeludnionych więzieniach       157

1. 1. 1. Problemy zapewnienia osobom pozbawionym wolności bezpieczeństwa oso- bistego          158
      2. Naruszenie europejskich i międzynarodowych standardów postępowania z osobami pozbawionymi wolności    162
      3. Inne            163
   2. Niektóre skutki przeludnienia więziennego w świetle statystyki penitencjarnej 165
      1. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie programowanego oddziaływania w cieniu przeludnienia więzień  165
      2. Wzrost przemocy wewnątrzwięziennej w przeludnionych więzieniach   168
         1. Przestępstwa agresywne przeciwko więźniom           169
         2. Przestępstwa agresywne przeciwko personelowi więziennemu 171
      3. Autowiktymizacja w warunkach przeludnienia więziennego   174
      4. Zgony osób pozbawionych wolności w latach 1990–2010 według niektórych przyczyn       177

6.2.5. Przeludnienie a zdrowie osób uwięzionych              178

1. 1. 1. Wzrost obciążenia zawodowego kadry penitencjarnej w przeludnionym więzieniu             179
      2. Zbiorowe zachowania protestacyjne więźniów przeciw przeludnieniu (zbiorowe głodówki)   183
      3. Wzrost liczby poważnych naruszeń obowiązujących w więzieniu porządku i dyscypliny   185
   2. Możliwości zapobiegania negatywnym skutkom przeludnienia więziennego    187

Rozdział 7. Przyczyny przeludnienia więziennego             193

1. 1. Przeludnienie więzienne a wartości     193
   2. Wzrost populacji uwięzionych – drogą do przeludnienia więzień      196
      1. Skazani      201

7.2.3. Tymczasowo aresztowani         202

1. 1. 1. Ukarani      202
      2. Zastępcza kara pozbawienia wolności i jej wpływ na wielkość populacji więziennej             204

7.3. Polityka kryminalna państwa a rozmiary populacji więziennej          209

1. 1. Represyjność polityki karnej a wielkość populacji więziennej           211
      1. Wpływ współczynnika prizonizacji na stopień zaludnienia i przeludnienia więziennego w latach 1989–2010  212
      2. Zmiany w strukturze orzekanych kar pozbawienia wolności w latach 1989–2010           221
      3. Struktura kar orzekanych przez sądy w Polsce        225
      4. Polityka orzekania warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności w latach 1989–2010 227
   2. Stan przestępczości             229
   3. Inne przyczyny    238
   4. Baza materialna    240

Rozdział 8. Problemy zapobiegania przeludnieniu więziennemu w Polsce w latach 2000–2010       243

1. 1. W poszukiwaniu standardu powierzchni mieszkalnej gwarantującej ludzkie warunki odbywania kary i tymczasowego aresztowania           244

8.2. Jakie rozmiary populacji więziennej celem polityki kryminalnej państwa?        248

1. 1. Strategia kontroli populacji więziennej od 2000 roku         250
      1. Tradycyjne metody przeciwdziałania przeludnieniu więziennemu           251
         1. Zagęszczenie powierzchni mieszkalnej – adaptacja pomieszczeń niemieszkalnych na cele więzienne – równomierne osadzanie osób uwięzionych w jednostkach penitencjarnych      251
         2. Prawo łaski: amnestie i ułaskawienie czy bezdroża kontroli populacji więziennej?    253
         3. Priorytet zaangażowania proinwestycyjnego państwa w ograniczaniu przeludnienia więziennego (adaptacje, inwestycje) – „Program 1700 miejsc” Powiększanie powierzchni mieszkalnej więzień – budowa i rozbudowa        258
      2. Redukcja populacji więziennej – alternatywy wobec pozbawienia wolności           261
         1. Rezygnacja ze skazania sprawcy – warunkowe umorzenie postępowania karnego      267
         2. Alternatywy wobec kary pozbawienia wolności         269
         3. Alternatywy wobec tymczasowego aresztowania       282
      3. Redukcja populacji więziennej po wyroku -środki alternatywne po wyroku           288
         1. Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności z uwzględnieniem odroczenia z powodu przekroczenia w skali kraju ogólnej pojemności zakładów karnych i aresztów śledczych   290
         2. Warunkowe zawieszenie wykonania odroczonej kary pozbawienia wolności w postępowaniu wykonawczym (art. 152 k.k.w.)      292
         3. Przerwa w karze i warunkowe zwolnienie skazanego z odbycia reszty kary w trybie art. 155 k.k.w        294
         4. Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary a rozmiary populacji więziennej    295
      4. Mediacja w różnych fazach wymiaru sprawiedliwości karnej  300
      5. Programy przyszłości                305
         1. Więzienia prywatne      306
         2. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym – porażka koncepcji    308
         3. Elektroniczne monitorowanie sprawców przestępstw 311
         4. Ukarani poza więzieniem?           318
      6. W kierunku radykalnych zmian w polityce karnej i penitencjarnej – częściowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności i redukcja wykonywanej kary pozbawienia wolności                322
         1. Częściowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności 323
         2. System redukcji kary pozbawienia wolności               326
      7. Zarządzanie rozmiarami populacji więziennej           329

Rozdział 9. Badania empiryczne nad zjawiskiem przeludnienia więziennego   335

1. 1. Cel i przedmiot badań empirycznych   335
      1. Problemy badawcze   336
      2. Założenia metodologiczne własnych badań empirycznych (metoda, technika, narzędzia badawcze)       337

9.1.3. Teren badań, populacja badawcza, organizacja badań               339

1. 1. Wybrane aspekty przeludnienia więziennego w opinii funkcjonariuszy więziennych         341
      1. Negatywne skutki przeludnienia więziennego          341
         1. Wpływ przeludnienia więziennego na niektóre zachowania osób pozbawionych wolności w opinii kadry penitencjarnej     341
         2. Wpływ przeludnienia więziennego na oddziaływania wobec skazanych i na obciążenie emocjonalne kadry nadmiarem obowiązków zawodowych          347
         3. Wykonywanie obowiązków zawodowych kadry penitencjarnej w przeludnionym więzieniu   351
         4. Zapewnienie osobom pozbawionym wolności bezpieczeństwa osobistego w przeludnionym więzieniu  358
      2. Możliwości rekompensowania przez administrację więzienną negatywnych skutków przeludnienia więziennego w opinii osób badanych   360
      3. Prawo więźnia do powierzchni mieszkalnej w polskim prawie karnowykonawczym w opinii kadry penitencjarnej. Sugestie jego modyfikacji                364
         1. Ocena adekwatności powierzchni celi mieszkalnej 3 m2 ze względu na zachowanie zdrowia osoby pozbawionej wolności      369
         2. Postulowana powierzchnia celi mieszkalnej przez kadrę penitencjarną                371
         3. Zróżnicowanie powierzchni celi mieszkalnej przypadającej na jedną osobę pozbawioną wolności w opinii kadry więziennej     372
         4. Grupy więźniów, którym powinna przysługiwać większa powierzchnia celi mieszkalnej w opinii kadry penitencjarnej         373
      4. Optymalna pojemność celi mieszkalnej w opinii kadry penitencjarnej     374
      5. Zapobieganie przeludnieniu więziennemu w opinii kadry penitencjarnej                377

Podsumowanie    385

Wnioski i postulaty końcowe              417

Aneksy                427

Bibliografia          457

Summary             487

Zusammenfasung                493

Coдeржaниe        501

pokaż cały spis treści

ukryj recenzje