Prawo pracy

Ze wstępu:

"Założeniem studiów prawniczych jest przekazanie studentom wiedzy z różnych gałęzi prawa. Jednak prawnik nie może być jedynie chodzącym zbiorem reguł i norm prawnych. Ucząc młodych ludzi prawa nie sposób nie wskazywać im, że życie i praca prawnika nie polega jedynie na stosowaniu przepisów. Należy wyczulić studentów na fakt, iż niemal każdy przepis kształtuje sytuację prawną człowieka, stanowi źródło jego praw i obowiązków. Wszak w pracy prawnika to człowiek, a nie przepis powinien być najważniejszy. Jan Paweł II głosił w swym nauczaniu, że to "człowiek stanowi centrum systemu prawnego, co bardzo trafnie wyraża klasyczna formuła: Hominum causa omne ius constitutum est. Znaczy to, że prawo jest prawem tylko w takiej mierze, w jakiej jego fundamentem jest człowiek i prawda o nim".

W trakcie akademickich studiów prawniczych, często brakuje czasu na coś więcej niż teoretyczne przygotowanie studentów do spełniania przez nich w przyszłości obowiązków. Dlatego niezwykle istotne staje się odnajdywanie innych niż klasyczna form kształcenia studentów. Jedną z takich nowych form jest z pewnością nauczanie kliniczne prawa. Studenci spotykają się tu z koniecznością konfrontowania zdobytej teoretycznej wiedzy o prawie z codziennością praktyki. Dotyczy to wszystkich gałęzi prawa, od prawa karnego poprzez administracyjne i cywilne do prawa pracy.

Prawo pracy w praktyce ma nieco inny wymiar niż pozostałe gałęzie prawa objęte nauczaniem klinicznym. Bardzo wiele zagadnień dotyczących stosunku pracy jest uzgadnianych między stronami tego stosunku - pracodawcą i pracownikiem. Jednak inaczej niż np. w prawie cywilnym równowaga stron jest często pozorna - w sytuacji znacznego bezrobocia i obawy o znalezienie pracy wyraźnie zauważalna jest dominująca pozycja pracodawcy. To pracodawca często narzuca pracownikowi warunki pracy i płacy, nie zawsze korzystne dla pracownika. Często zdarzają się również patologie polegające np. na zastępowaniu umów o pracę umowami cywilnoprawnymi czy też wręcz łamaniu praw pracowniczych. W przypadku, gdy ze sprawą z zakresu prawa pracy pojawia się klient w Klinice Prawa, student, który prowadzi sprawę musi uświadomić sobie, że nie zawsze twarde dochodzenie roszczeń musi stanowić pożądaną przez klienta drogę rozstrzygnięcia sporu. Czasem korzystniejsze jest wskazanie możliwości załatwienia sprawy ugodowo, gdyż wielu pracowników obawiając się utraty pracy nie jest gotowych do dochodzenia swych roszczeń wobec pracodawcy na drodze sądowej. Każda jednak sprawa musi być zbadana pod względem prawnym - i tu właśnie konieczne jest wcześniejsze przygotowanie teoretyczne studentów z zakresu prawa pracy. Wielokrotnie zmieniane, niezbyt precyzyjne przepisy prawa pracy wymagają często przed zastosowaniem przeprowadzenia wykładni. Student, wykorzystując zdobytą wiedzę oraz dostępną literaturę i orzecznictwo powinien próbować rozstrzygać napotkane problemy. Oczywiste jest, iż nigdy nie powinien być pozostawiony sam - tu niezwykle istotną rolę odgrywa opiekun w Klinice. Nie tylko odpowiada on za merytoryczny poziom przygotowywanych przez studentów opinii, ale przede wszystkim powinien doradzać studentom wybór odpowiedniej drogi postępowania. Rola opiekuna jest nie tylko odpowiedzialna, ale często trudna - musi on bowiem pozbyć się typowej dla nauczycieli akademickich metody pracy - wskazywania rozwiązań. Powinien raczej zachęcać studentów do własnych poszukiwań najlepszej drogi rozwiązania sprawy, ewentualnie proponować, jednak bez narzucania swojej koncepcji jako jedynej i najlepszej. Nie zawsze jest to łatwe, zwłaszcza dla nauczyciela akademickiego z dużym stażem pracy.

Pisząc o nauczaniu klinicznym nie sposób nie wspomnieć o niezwykle cennej współpracy z jednostkami i instytucjami, które mogą w dużej mierze być pomocne w tej formie kształcenia prawniczego. Mogą być to jednostki wewnątrz uczelni - np. studenckie koła naukowe. Spotkania takich kół, jeśli uczestniczą w nich studenci z Kliniki Prawa, mogą stanowić ważne dopełnienie nauczania klinicznego. Dużą rolę może odegrać także współpraca z instytucjami spoza uczelni - organizacjami pozarządowymi, korporacjami prawniczymi, inspektorami Państwowej Inspekcji Pracy, czy sędziami orzekającymi w sądach pracy. Pozwala to na szersze poznanie praktyki stosowania prawa, nie ograniczając się jedynie do prowadzonych w Klinice spraw. Dzięki temu możliwe jest jeszcze pełniejsze przygotowanie przyszłego prawnika do pełnienia przyszłych obowiązków.

Wydaje się, że bardzo cennym elementem nauczania klinicznego prawa jest możliwość podzielenia się doświadczeniami nabytymi w trakcie spotkań z klientami i w czasie rozwiązywania przedstawionych przez nich problemów prawnych. Z jednej strony studenci pisząc uczą się opisywania kazusów i formułowania wniosków z nich płynących, a inni, czytając mają możliwość zapoznania się z metodami pracy w Klinice Prawa oraz korzystania z wiedzy bardziej doświadczonych kolegów. Celowi temu służyć mogą różne publikacje wydawane przez poszczególne Kliniki Prawa. Jestem przekonany, że publikacja ta, jako pierwsza tak szeroko ujmująca niemal wszystkie aspekty nauczania klinicznego, spełni taką rolę."

dr Krzysztof Stefański

Seria składa się z 5 tomów, a każdy tom podzielony jest na 4 zasadnicze części.

• Pierwsza część, wspólna dla całej serii, przedstawia zasady funkcjonowania studenckich poradni, metody nauczania stosowane w poradniach oraz umiejętności jakie powinny posiąść studenci zajmujący się poradnictwem.
• W drugiej części opisana jest metodologia prowadzenia zajęć w konkretnej sekcji poradni prawnej. W tej części znajdują się praktyczne wskazówki dotyczące sposobu pracy ze studentami w kontekście specyfikacji danej dziedziny prawa.
• Część trzecia zawiera opisy najciekawszych spraw, z którymi zmierzyli się studenci w ramach działalności poradniczej. Zaprezentowany stan faktyczny poprzedza ocenę prawną danej sytuacji oraz charakterystykę działań podjętych przez poradnię w celu rozwiązania problemu i udzielenia klientowi porady prawnej.
• Czwarta część to zbiór artykułów dotyczących wybranych zagadnień prawnych, które stały się przedmiotem zainteresowania pracowników naukowych oraz studentów w poszczególnych sekcjach poradni prawnej.

W skład serii wchodzą następujące tomy:

1. Prawo cywilne.
2. Prawo karne.
3. Prawo pracy.
4. Prawo administracyjne
5. Varia.

Do lektury Biblioteki Studenckich Poradni Prawnych zachęcamy przede wszystkim studentów i pracowników naukowych zainteresowanych zasadami funkcjonowania studenckich poradni prawnych w Polsce, ale także prawników praktyków.