Kapitał w działalności przedsiębiorstwa Jacek Grzywacz

W opracowaniu przedstawiono kluczowe zagadnienia dotyczące możliwości pozyskiwania przez przedsiębiorstwo kapitału oraz zasad kształtowania jego struktury. Szczególną uwagę poświęcono strukturze kapitału, ona bowiem w decydującym stopniu wpływa na efekty prowadzonej działalności. Problematyka kształtowania optymalnej struktury kapitału ma złożony charakter i pomimo znacznego dorobku zarówno teoretycznego, jak też związanego z wynikami badań empirycznych, nadal jest przedmiotem szeregu dyskusji i polemik. Wszystko praktycznie zaczęło się od opublikowania w 1958 r. przez Franco Modiglianiego i Mertona Millera modelu, który opisywał podstawowe uwarunkowania struktury kapitału. Pomimo wielu uproszczeń i założeń znacznie odbiegających od rzeczywistości gospodarczej model ten zapoczątkował dalsze prace nad tą problematyką, w efekcie których pojawiły się następne interesujące teorie. Warto przede wszystkim zwrócić uwagę na teorię substytucji i teorię hierarchii źródeł finansowania. Znamienna jest przy tym ciągła ostra krytyka modelu M-M widoczna w wielu publikacjach z jednoczesnym powoływaniem się na tę teorię we wnioskach wieńczących różnorodne badania, dotyczących opisywanego problemu. Wielu autorów próbuje dowodzić istnienia ścisłej zależności pomiędzy strukturą kapitału a wartością przedsiębiorstwa. Nie udało się jednak, jak dotąd, jednoznacznie osądzić wielkości tego wpływu, pomimo istnienia wielu modeli, a także doświadczeń z praktyki gospodarczej. Nie ulega przy tym wątpliwości, że struktura ta ma duży wpływ na koszty działalności jednostki oraz uzyskiwane korzyści finansowe. Głównym celem monografii jest ocena znaczenia kapitału w działalności przedsiębiorstwa oraz umiejętnego doboru źródeł jego pozyskiwania i kształtowania między innymi wzajemnych relacji. Jednocześnie przyjęto założenie, że funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa w dużym stopniu uzależnione są od skuteczności określenia w sposób racjonalny zależności pomiędzy strukturą kapitału a bezpieczeństwem finansowym jednostki. Wykazano także brak jednej, uniwersalnej metody ustalania w przedsiębiorstwie relacji kapitałowych. Na początku zdefiniowano pojęcie kapitału, określono również jego podstawowe rodzaje. Z dużą uwagą potraktowano tradycyjne źródła finansowania, opisano również nowoczesne formy funkcjonujące w ramach tzw. kapitału hybrydowego. Następnie wyjaśniono istotę kosztu kapitału i zasady jego szacowania. Oddzielnie przy tym potraktowano kapitał własny i obcy. W kolejnym rozdziale wskazano na zależności pomiędzy struktura kapitału a dźwignią operacyjną i finansową. Omówiono głównie wpływ zadłużenia na rentowność i ryzyko w przedsiębiorstwie. W tym miejscu zwrócono uwagę na konieczność krytycznego podejścia do przytaczanych często opinii na temat efektów dźwigni finansowej. Dużym nieporozumieniem jest bowiem automatyczne związanie tych efektów ze spełnieniem opisywanych w literaturze założeń odnoszących się do relacji pomiędzy rentownością całkowitą i kosztem długu. Dużo uwagi poświęcono omówieniu szerokiego dorobku teoretycznego dotyczącego struktury kapitału. Wskazano przede wszystkim na szczególne cechy kolejnych ujęć teoretycznych, wzbogacających wiedzę na ten temat i ułatwiających lepsze zrozumienie wzajemnych zależności występujących pomiędzy kapitałem a sytuacją finansową jednostki. Wskazując na niekwestionowane znaczenie teorii podkreślono również jej ułomność wobec rozwiązań wykorzystywanych przez firmy w praktyce gospodarczej, bez względu na charakter samych gospodarek, jak i przedsiębiorstw. Uzupełnieniem rozważań jest ostatni rozdział, w którym zwrócono uwagę na uwarunkowania wpływające na strukturę kapitału w działalności przedsiębiorstw. Uwzględniono tu zarówno czynniki wewnętrzne, jak też o charakterze makroekonomicznym. Znalazły się tu również syntetyczne wnioski dotyczące praktyki gospodarczej przedsiębiorstw funkcjonujących w państwach wysoko uprzemysłowionych oraz w Polsce. W niniejszej publikacji nie próbowano odpowiedzieć na pytanie, jak powinna wyglądać optymalna struktura kapitału w przedsiębiorstwie. Potwierdzono jednak konieczność aktywnego podejścia do tego problemu, mimo że nigdy do końca nie wiadomo, czy aktualny układ kapitału w firmie można określić za najlepszy. Warto również zastanowić się, czy wskazane jest wreszcie, aby przedsiębiorca jednoznacznie przyjął w firmie, że dana struktura kapitału ma optymalny wyraz. Książka ma zatem pobudzić do refleksji oraz dalszych dyskusji. Przeznaczona jest dla szerokiego grona odbiorców, wśród których powinni znaleźć się zarówno studenci kierunków ekonomicznych, jak i przedsiębiorcy oraz inne osoby związane z praktyką gospodarczą, zainteresowane tą ważną problematyką. Ważną inspiracją w przygotowaniu monografii była książka wydana przez autora w 2012 r. pt. Kapitał w przedsiębiorstwie i jego struktura. Niniejsze opracowanie wskazuje na konieczność aktywnego i jednocześnie krytycznego podejścia do sposobów finansowania przedsiębiorstwa w warunkach nader umiejętnego wykorzystywania bogatego dorobku teoretycznego.