Historia botaniki farmaceutycznej Jacek Drobnik

Spis treści książki

Skróty XI Oznaczenia XII Powołania w tekście XII Notacja nazw taksonomicznych XIII Przedmowa XV Dla kogo jest ta książka? XV Botanika jako dziedzina farmacji XVI Hipotezy i zakres opracowania XVII Historia materii medycznej, botaniki farmaceutycznej i farmakognozji w opracowaniach XVIII Polecane bibliografie XXIV Metodyka XXIV Ważne zastrzeżenie XXVIII Podziękowania XXVIII 1. Wprowadzenie 1 2. Roślina lecznicza, materia medyczna ipokrewnepojęciapodstawowe 5 Podsumowanie rozdziałów 1-2 10 3. Tożsamość biologiczna surowców uważanych za roślinne 11 3.1. Problem tożsamości grzybów 13 3.2. Surowce związane z owadami 15 3.3. Lecznicze organizmy morskie uważane za rośliny 16 3.4. Surowce zwierzęce i zwierzęta lecznicze 17 3.5. Surowce ,,roślinne" powstałe przy udziale owadów 18 Podsumowanie rozdziału 3 21 4. Bogactwo dawnej materii medycznej 23 4.1. Dogłębne badanie przyrody 23 4.2. Poznawanie materii medycznej odległych krajów i kultur 27 4.3. Etymologia i leksykografia medyczno-farmaceutyczna oraz historia naturalna 33 Podsumowanie rozdziału 4 36 5. Zainteresowania naukowe farmacji 37 6. Początki farmakognozji surowców roślinnych 39 6.1. Materia medyczna w teorii sygnatur 41 6.2. Krytyka sygnaturyzmu 43 6.3. Chemiczne metody badania materii medycznej 50 6.3.1. Analiza chemiczna i metoda rozpuszczalnościowa 50 6.3.2. Metoda sensualna, czyli organoleptyczna 64 6.3.3. Indykatory naturalne 68 6.4. Badania fizjologiczne i kliniczne 71 6.4.1. Ocena danych literaturowych 71 6.4.2. Eksperymenty fizjologiczne 72 6.4.3. Historia medyczna, testy kliniczne 76 6.5. Ewolucja metod badawczych w XVIII i na początku XIX w 77 Podsumowanie rozdziału 6 79 7. Kierunki rozwoju farmakognozji 81 7.1. Wykrywanie fałszerstw surowców leczniczych 81 7.2. Izolacja czystych metabolitów z surowców roślinnych 83 7.3. Rozwój chemii surowców i farmakologii substancji roślinnych 94 7.4. Rozwój anatomii roślin 102 7.5. Początki mikroskopowej botaniki farmaceutycznej 126 7.6. Początki mikrohistochemii roślin i krystalografii farmaceutycznej 131 7.7. Poszukiwania zamienników i namiastek 141 7.8. Odpowiedniki roślin leczniczych we florach egzotycznych 151 7.9. Materia medyczna i farmakognozja jako dziedziny nauki 153 7.10. Ikonografia farmakognostyczna 154 Podsumowanie rozdziału 7 155 8. Botanika linneuszowska wfarmacji 157 8.1. Rozprzestrzenianie się nomenklatury i diagnoz Linneusza w farmacji 158 8.2. Opór tradycji i błędy 167 8.3. Identyfikacja gatunkowa a losy surowców leczniczych 170 8.4. Materia medica Linneusza i jej kontynuatorzy 172 8.5. Wspólny rozwój taksonomii i farmakognozji 180 8.6. Corollaria, system naturalny oraz ich przełomowy wpływ na farmakognozję. Anatomia surowca roślinnego a taksonomia 193 8.7. Krytyka i rozwój chemotaksonomii 206 Podsumowanie rozdziału 8 214 9. Standaryzacja morfologiczna surowca 217 9.1. Wprowadzanie terminologii botanicznej do farmacji 217 9.2. Terminy botaniczne jako nazwy konkretnych surowców 221 9.3. Autoryzowanie terminów morfologicznych i nazw surowców 222 Podsumowanie rozdziału 9 223 10. Standaryzacja taksonomiczna surowca 225 10.1. Protologi gatunków oparte na surowcach leczniczych 228 10.2. Trudności w badaniu surowców leczniczych i określaniu ich gatunków 231 10.3. Redukcjonizm w taksonomii gatunków macierzystych 239 10.4. Farmakognozja bez taksonomii 241 10.5. Długo nierozpoznawane gatunki macierzyste 243 10.6. Standaryzacja taksonomiczna surowca leczniczego w wieku XX 246 Podsumowanie rozdziału 10 247 11. Standaryzacja nomenklatoryczna wfarmacji 249 11.1. Nadmiar nazw roślin lub surowców 249 11.2. Upraszczanie i normalizacja nomenklatury 250 11.3. Nazwy tajemne surowców i preparatów 253 11.4. Nazwy egzotyczne lub fantazyjne i ich latynizacja 255 11.5. Eponimy i hagionimy 258 11.6. Homonimy 259 11.7. Psucie nomenklatury materii medycznej 262 Podsumowanie rozdziału 11 266 12. Gatunki rzadkie wliteraturze 267 12.1. Rzadko wspominane gatunki i surowce lecznicze 269 12.2. Rzadko wspominane zamienniki (rośliny równorzędne leczniczo) 274 12.3. Powrót do zarzuconych surowców leczniczych 277 Podsumowanie rozdziału 12 278 13. Towaroznawstwo surowców leczniczychihandel 279 13.1. Trasy dowozu i handel hurtowy 281 13.2. Farmacja a drogistyka 283 Podsumowanie rozdziału 13 285 14. Taksonomia przeciw hiperklasyfikacji surowców 287 14.1. Nauka o korze chinowej - chinologia 287 14.2. Inne hiperklasyfikacje 298 Podsumowanie rozdziału 14 301 15. Kolekcje ikatalogi materii medycznej 303 15.1. Kolekcje i ich przeznaczenie 303 15.2. Pozataksonomiczne typowanie materii medycznej 306 15.3. Interpretacja taks, dozariuszy i ofert handlowych 308 Podsumowanie rozdziału 15 309 16. Poszerzanie irozpowszechnianie wiedzyfarmaceutycznej 311 16.1. Poszukiwania nowych danych i katalogowanie wiedzy 311 16.2. Materia medyczna w źródłach florystycznych 316 16.3. Powielenia i plagiaty 318 16.4. Dyspensatoria powszechne i farmakopee powszechne 320 16.5. Przedruki farmakopei 322 16.6. Dzieła farmaceutyczne dwu- i wielojęzyczne 323 Podsumowanie rozdziału 16 324 17. Postęp badań materii medycznej po1870r. 325 Podsumowanie rozdziału 17 334 18. Polskie odkrycia ibadania roślin leczniczych 335 Podsumowanie rozdziału 18 339 19. Obraz farmacji ileku przez pryzmat materii medycznej 341 19.1. Typologia źródeł 342 19.2. Spojrzenie ilościowe 346 19.3. Spojrzenie terapeutyczne 347 19.4. Chronologia 348 19.5. Przemysłowe zainteresowania farmacji 351 Podsumowanie rozdziału 19 355 20. Klasyfikacje isystemy materii medycznej 357 20.1. Graficzne początki klasyfikacji materii medycznej i taksonomii roślin 357 20.2. Klasyfikacje wydzielin roślinnych 366 20.3. Pozataksonomiczne systemy materii medycznej 369 20.4. Zestawy surowców i preparatów do receptury 381 20.5. Skład i ewolucja zestawów 383 Podsumowanie rozdziału 20 387 21. Wyodrębnianie się dziedzin wiedzy omaterii roślinnej 389 21.1. Materia pokarmowa 390 21.1.1. Surowce spożywcze w terapii 391 21.1.2. Kierunek encyklopedyczny 394 21.1.3. Nazwy farmaceutyczne produktów spożywczych 395 21.2. Toksykologia roślin i jej odległe skutki dla wiedzy o leku. Materia toksykologiczna 395 21.2.1. Poszukiwanie nowych danych 397 21.2.2. Siedlisko a właściwości roślin 403 21.2.3. Poszukiwania reguł i zależności 404 21.2.4. Trujące rośliny jako leki. Systemy trucizn 406 21.2.5. Rozwój wiedzy o niestałości składu roślin leczniczych 418 21.2.6. Kolejne źródła zmienności składu leku roślinnego 428 21.3. Początki mikrobiologii i fitopatologii 430 21.3.1. Poznawanie grzyb--w mikroskopijnych i grzybowych chorób roślin 430 21.3.2. Odkrycie bakterii i drożdży w XVII w. 437 21.3.3. Mikroorganizmy a pojęcie choroby 439 21.3.4. Grzyby chorobotwórcze i ,,medycyna roślinna" I poł. XIX w. 442 21.3.5. Teoria jadów i wyziewów. Botaniczne wyniki poszukiwań czynników chorobotwórczych 446 21.4. Materia chirurgiczna 451 21.4.1. Naturalne surowce chirurgiczne i sporządzane z nich materiały 452 21.4.2. Nowe surowce i materiały w systemie antyseptycznym Listera i później 461 21.4.3. Roślinne materiały elastyczne, pęczniejące i klejące 471 21.5. Środki stosowane zewnętrznie 476 21.6. Materia kosmetyczna 477 21.7. Materia weterynaryjna 482 Podsumowanie rozdziału 21 483 22. Zagadnienia apteczne irecepturowe związane zroślinną materią medyczną 487 22.1. Trwałość surowców i preparatów w praktyce aptecznej 487 22.1.1. Aromaty i surowce o mocnym smaku 488 22.1.2. Inne surowce i przetwory roślinne. Reguły zbioru i suszenia 491 22.1.3. Preparaty i leki złożone 494 22.2. Preparaty galenowe 496 22.2.1. Przetwory galenowe w ścisłym znaczeniu 496 22.2.2. Stosowanie nieprzetworzonych roślin leczniczych 499 Podsumowanie rozdziału 22 500 23. Nazwa i jej wartość definiująca w naukach farmaceutycznych 503 23.1. Zrywanie z łaciną 504 23.2. Zrywanie z tradycją 506 23.3. Zrywanie z nomenklaturą naukową 507 Podsumowanie rozdziału 23 509 Bibliografia 511 Uzupełnienia 565 Indeks łacińskich nazw taksonomicznych 567 Indeks rzeczowy 589 Indeks osób