Folklor Świata Dysku

Obszerne kompendium wiedzy na temat uniwersum Terry’ego Pratchetta

Większość z nas dorasta nabywając tajemną wiedzę odnośnie otaczającego nas świata, która pomaga nam się nie pogubić. Po prostu wiemy jak i kiedy należy odstukać w niemalowane drewno, kiedy skrzyżować palce i co się stanie, kiedy księżniczka pocałuje żabę albo chłopiec wyciągnie miecz z kamienia. Legendy, mity i baśnie: nasz świat zbudowany jest z historii, jakie sobie opowiadamy o tym, skąd przybywamy i skąd się tam wzięliśmy. Podobnie jest na Świecie Dysku stworzonym przez Terry’ego Pratchetta, z tą różnicą, że takie istoty jak wampiry, trolle, czarownice, możliwe, że i bogowie – tam są rzeczywiste. Bezczelnie przechadzają się po ulicach, żyjąc sobie spokojnie. W końcu jest to ich świat i w związku z tym wiedzą jak sobie spokojnie chodzić. Uniwersum stworzone przez Pretchetta to świat niezwykle skomplikowany, wielowymiarowy i zdumiewająco bogaty w nawiązania do literatury i kultury. W zasadzie jest on krzywym zwierciadłem naszego świata, w przejaskrawiony sposób pokazuje ludzkie wady, zalety, problemy i zmagania. W Folklorze Świata Dysku Terry Pratchett łączy siły z czołową brytyjską badaczką folkloru, Jacqueline Simpson, by bez przesadnego szacunku, ale pouczająco przeanalizować te żywe mity i legendy, które przedstawia, opisuje, a niekiedy z sympatią wyśmiewa w fantastycznym Świecie Dysku. 

(…) A tak, dobrze pamiętam tę sesję autografów na południowym wybrzeżu! Mglisty i dżdżysty listopadowy wieczór w 1997 roku, długa kolejka przesuwająca się wolno w stronę imponującego czarnego kapelusza i niecierpliwy głos: „Opowiedz mi wszystko, co wiesz o srokach!”.
Kawałek przede mną w kolejce jakaś kobieta tłumaczyła wszystkim razem i każdemu czekającemu z osobna, że to dla siostrzeńca, nie dla siebie, chce zdobyć podpisany egzemplarz książkiBogowie, honor, Ankh-Morpork. Ona sama nigdy, ale to nigdy nie czyta w ogóle żadnych powieści, a co dopiero fantasy czy science fiction. „Chcę tylko faktów. Jaki jest sens czytania o czymś, co nie jest prawdziwe? A już świat lecący przez kosmos na żółwiu”… Jej głos zagłuszyły liczne wyrazy oburzenia, ale połączone argumenty kilkunastu czytelników Świata Dysku nie zdołały ani odrobinę zmienić jej pozycji. Nie zdziwiłam się, kiedy wyjaśniła, że jest z zawodu księgową – inaczej mówiąc, prawie Audytorem Rzeczywistości. Gdyby dać jej szarą szatę z kapturem, znalazłaby sobie niszę na Dysku.
Prawda jest taka, że Dysk to Ziemia, tyle że z dodatkowym wymiarem rzeczywistości. Istoty, które na Ziemi są tylko wytworami wyobraźni (choć czasem bardzo potężnymi, mimo to), na Dysku żyją, a niekiedy także kopią. Czasami rozpoznajemy je natychmiast – czy jest ktoś, kto nie pozna smoka, kiedy go spotka? Czasami tylko czujemy, że coś jest dobrze znane i absolutnie właściwe, ale nie wiemy dlaczego. Godziny, dni albo tygodnie później możemy odkryć klucz, kiedy zalegająca zakątki umysłu żyzna gleba wyda owoc pamięci (…)