- Ur.
- 28 czerwca 1878 w Maziarni
- Zm.
- 30 kwietnia 1911 we Florencji
- Najważniejsze dzieła
- Filozofia czynu (1903), Płomienie (1908), Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej (1910), Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910), Sam wśród ludzi (1911), Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury
europejskiej (1912), Pamiętnik (1913), Widma moich współczesnych (1914), Książka o starej kobiecie (1914)
Krytyk literacki, pisarz, publicysta, filozof, używał pseudonimu Adam Czepiel.
Urodził się 28 VI 1878 w Maziarni koło Chełma w podupadłej rodzinie
ziemiańskiej. W roku 1896 podjął studia na Wydziale Przyrodniczym
Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie wkrótce podjął również działalność
polityczną. Za udział w demonstracji przeciwko rosyjskim profesorom
został na rok relegowany z uczelni. Wybrano go prezesem tajnej
organizacji - Bratnia Pomoc, z kasy której podjął znaczną kwotę jako
pożyczkę na leczenie ojca. Poskutkowało to wyrokiem sądu
koleżeńskiego, na kilka lat zabraniającym mu działalności publicznej.
Wkrótce Brzozowski został aresztowany przez władze rosyjskie pod
zarzutem przynależności do tajnego Towarzystwa Oświaty Ludowej.
Szantażowany podczas śledztwa, złożył obciążające dla wielu osób
zeznania. W 1899 pod wpływem warunków więziennych zachorował na
gruźlicę i wyjechał do sanatorium w Otwocku. Wiosną 1902 poślubił
Antoninę Kolberg (bratanicę Oskara Kolberga), po czym przeniósł się do
stolicy. Od 1902 publikował artykuły najpierw w "Przeglądzie
Tygodniowym", później w "Głosie". Sławę zyskał dzięki polemice z
Sienkiewiczem o literaturze modernistycznej, następnie wdał się w
ostrą dyskusję z Miriamem.
Nawracająca choroba zmusiła go w 1905 do wyjazdu do Zakopanego, a
jesienią jeździł do Krakowa, Lwowa i Zakopanego z odczytami. W
styczniu 1906 ze względów zdrowotnych wyjechał najpierw do Włoch, a
następnie do Szwajcarii. Po krótkim pobycie w kraju i ostrym
konflikcie z Narodową Demokracją zimą 1907 ponownie wyjechał do Włoch
i osiedlił się we Florencji, gdzie poświęcił się pracy literackiej.
W kwietniu 1908 rosyjska prasa emigracyjna opublikowała listy
współpracowników carskiej policji sporządzone przez agenta Ochrany,
Bakaja, na których znalazło się nazwisko Brzozowskiego. Pisarz
zaprzeczał tym pogłoskom, w jego obronie wystąpili publicznie m.in.
Irzykowski i Limanowski, protestowali także: Żeromski, Orkan,
Przybyszewski, Nałkowska. Powołano sąd obywatelski, ale nawet jego
dwukrotne posiedzenie nie przyniosło definitywnego rozstrzygnięcia i
nie oczyszczono Brzozowskiego z zarzutów. On sam odmówił przyjazdu do
Polski na trzecie posiedzenie. Zafascynowany postacią kardynała
Newmana nawrócił się w tym okresie na katolicyzm. Nękany oskarżeniami
i licznymi operacjami zmarł 30 IV 1911 we Florencji, gdzie został
pochowany.
Dorobek literacki Brzozowskiego jest niezwykle obfity. Obejmował pisma
filozoficzne (których przewodnią ideą była praca), krytyczne,
dotyczące historii literatury, w tym liczne teksty popularyzatorskie,
artykuły o tematyce politycznej i kulturalnej, wreszcie powieści.
