- Ur.
- 4 lutego 1505 w Żurawnie
- Zm.
- 4 października 1569 w Rejowcu
- Najważniejsze dzieła
- Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem,
Wójtem i Plebanem, Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego, Postylla, Zwierzyniec, Źwierciadło
Polski poeta i prozaik okresu renesansu, aktywny działacz
reformacji, co czyni jego dorobek szczególnie ciekawym na tle całej
literatury polskiej. Wspólnym rysem dość różnorodnego pisarstwa Reja
jest dydaktyzm i moralizatorstwo (połączone z krytyką traktowania
misji religijnej przez duchowieństwo kościoła katolickiego); pisał
dialogi (Krótka rozprawa), kazania (Postylla), powszechnie niegdyś
znane i przedrukowywane w kancjonałach pieśni religijne (tłumaczył
również Psalmy), epigramaty (zbiór Figlików; wprowadził do
literatury polskiej fraszkę), a pod koniec życia stworzył traktaty:
Wizerunek i Zwierciadło, w których zajmowało go wytyczenie drogi
postępowania człowiekowi świeckiemu tak, by wypełniając swoje
obowiązki, mógł harmonijnie i cnotliwie przeżyć życie.
Na protestantyzm (początkowo luteranizm, a później kalwinizm)
przeszedł w latach 40. XVI w., już jako człowiek dojrzały, a przyczyny
tej decyzji, uwarunkowane niewątpliwie poważnym traktowaniem religii i
rzetelną pobożnością, ukazuje cała jego twórczość. Edukacja szkolna
Reja była skromna i fragmentaryczna, ukształtowała go znacznie
bardziej służba na dworze Andrzeja Tęczyńskiego, którego był
sekretarzem. Był jednak człowiekiem światłym i oczytanym, mającym
rozeznanie i w tradycji kultury, i w bieżących problemach nurtujących
ówczesną Europę. Aktywnie uczestniczył w życiu publicznym: sejmikach,
sejmach, a także synodach protestanckich; nieobce mu były sprawy dworu
królewskiego.
Pisał po polsku i decyzję tę należy uważać za gest w duchu epoki
popierającej rozwój literatur narodowych. Adresatami swoimi czynił
średniozamożną szlachtę i mówił do nich odpowiednim językiem:
potocznym, niekiedy dosadnym, odwołującym się do znanych z
doświadczenia codziennego realiów; z tego powodu jego teksty stanowią
ciekawy i dość szczegółowy zapis życia w dawnej Rzeczpospolitej.
