Sytuacja twórcy na emigracji opisywana i przedstawiana była na rozmaite sposoby: jako dojmująca i przykra codzienność, jako zaszczytna lub ofiarna misja, jako przekleństwo, względnie jako jedna z odmian nowoczesnego wydziedziczenia i obcości artysty. Dla jednych emigracja bya szansą wyjścia z polskiego partykularza w szeroki świat, dla innych zstąp