Wprowadzanie klauzuli przeciwdziałającej obejściu prawa podatkowego do polskiego systemu prawnego

Spis treści książki

Wykaz skrótów    11

Wstęp   15

 

Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające                21

§ 1. Prawo podatkowe jako wyodrębniona część prawa publicznego              21

§ 2. Relacje pomiędzy prawem podatkowym a prawem cywilnym 23

§ 3. Tak zwana „względna autonomia prawa podatkowego” w stosunku do prawa cywilnego i jej znaczenie dla wprowadzania klauzul przeciwdziałających obejściu prawa podatkowego   26

§ 4. Wnioski         36

 

Rozdział II. Klauzule zapobiegające obejściu prawa podatkowego w wybranych systemach prawnych  43

§ 1. Niemcy          43

1. Ewolucja klauzuli zapobiegającej obejściu prawa podatkowego w prawie niemieckim   43
2. Obejście prawa podatkowego w świetle regulacji z 1976 r.               46
3. Charakter niemieckich klauzul antyabuzywnych   50
4. Forma czynności prawnych a stosunki ekonomiczne i inne przesłanki jako kryterium obejścia obowiązku podatkowego              51

§ 2. Austria          52

1. Obejście prawa podatkowego w świetle regulacji z 1961 r.               52
2. Charakter austriackiej klauzuli antyabuzywnej     54
3. Forma czynności prawnych a rzeczywistość gospodarcza i inne przesłanki jako kryterium obejścia obowiązku podatkowego     54

§ 3. Francja          55

§ 4. Belgia           57

§ 5. Wielka Brytania           57

1. Uwagi ogólne         57
2. Sposoby oceny zachowań podatników  60
3. Ustawa podatkowa z 2013 r. 61

§ 6. Kanada          63

1. Uwagi ogólne         63
2. Charakterystyka regulacji oraz znaczenie orzecznictwa       64

§ 7. Związek Australijski     65

1. Uwagi ogólne         65
2. Charakterystyka regulacji       66

§ 8. Podsumowanie            68

 

Rozdział III. Podejście orzecznictwa i doktryny do problematyki obejścia prawa podatkowego do roku 1990 na tle ówczesnego stanu prawnego 79

§ 1. Regulacje prawne w okresie dwudziestolecia międzywojennego            79

§ 2. Zjawisko obejścia prawa podatkowego w świetle doktryny i orzecznictwa w okresie dwudziestolecia międzywojennego                88

1. Poglądy doktryny      88
2. Poglądy prezentowane w orzecznictwie                91

§ 3. Regulacje prawne w okresie Polski Ludowej             95

§ 4. Stanowisko doktryny oraz Sądu Najwyższego w okresie Polski Ludowej 98

§ 5. Wnioski         98

 

Rozdział IV. Znaczenie regulacji konstytucyjnych dla wprowadzania i oceny klauzuli obejścia prawa podatkowego       103

§ 1. Źródło i przedmiot opodatkowania w świetle regulacji konstytucyjnych 103

1. Uwagi wprowadzające          103
2. Konstytucyjna zasada dobra wspólnego               105
3. Konstytucyjne gwarancje wolności i praw ekonomicznych i socjalnych z prawem ochrony własności włącznie             106
4. Konstytucyjna zasada powszechności opodatkowania         107
5. Zasada sprawiedliwości podatkowej    108
6. Konstytucyjna zasada proporcjonalności               111
7. Zasada określoności przepisów podatkowych      112

§ 2. Klauzule zapobiegające zjawisku obejścia prawa podatkowego a norma art. 217 Konstytucji              118

1. Uwagi wstępne      118
2. Koncepcje normatywnego zapobieżenia obejściu prawa podatkowego             119
   1. Cel wprowadzenia regulacji           119
   2. Klauzule ogólne (generalne)          120
   3. Klauzule szczegółowe (ad hoc)      124
   4. Wady i zalety klauzul ogólnych i klauzul szczegółowych (ad hoc) w ujęciu porównawczym     124
   5. Klauzule materialne i klauzule procesowe        125

§ 3. Wnioski         125

 

Rozdział V. Orzecznicza doktryna obejścia prawa podatkowego po 1990 r. oraz próby normatywizacji podatkowej klauzuli antyabuzywnej w latach 1993–2005    129

§ 1. Orzecznicza doktryna obejścia prawa podatkowego po 1990 r.                129

§ 2. Próby ustanowienia klauzuli obejścia prawa podatkowego w pracach legislacyjnych w 1993 r. oraz 1999 r.       134

§ 3. Podustawowe podatkowe regulacje antyabuzywne  135

§ 4. Nowelizacja Ordynacji podatkowej z 2002 r.             140

1. Założenia projektu  140
2. Prace legislacyjne   140
3. Wykładnia art. 24a i art. 24b Ordynacji podatkowej dokonana przez Ministra Finansów 143
4. Znaczenie normatywne art. 24a i art. 24b Ordynacji podatkowej       146
   1. Analiza art. 24a Ordynacji             146
   2. Analiza art. 24b Ordynacji             149

§ 5.  Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnośnie do konstytucyjności art. 24b § 1 Ordynacji podatkowej           150

1. Wątpliwości konstytucyjne    150
2. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego         153

§ 6. Reakcja ustawodawcy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 4/03      156

§ 7. Wnioski         160

 

Rozdział VI. Znaczenie art. 199a Ordynacji podatkowej dla przeciwdziałania obejściu lub nadużyciu prawa podatkowego             163

§ 1. Analiza art. 199a § 1 Ordynacji podatkowej              163

1. Zakres zastosowania przepisu               163
2. Dyrektywy wykładni czynności prawnych na gruncie art. 199a § 1 Ordynacji podatkowej                164
3. Stosunek zasad wykładni zawartych w art. 199a § 1 Ordynacji podatkowej do zasad wykładni zawartych w Kodeksie cywilnym                165

§ 2. Analiza art. 199a § 2 Ordynacji podatkowej              166

1. Zakres zastosowania przepisu              166
2. Pozorność czynności prawnych na gruncie prawa cywilnego i skutki dokonania czynności pozornej               167
3. Skutki dokonania pozornej czynności prawnej na gruncie prawa podatkowego 168
4. Dowodzenie pozorności czynności prawnych przez organy podatkowe              168
5. Zbieg art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 199a § 2 Ordynacji podatkowej z innymi  przepisami prawa podatkowego        169

§ 3. Charakter art. 199a § 1 i 2 Ordynacji podatkowej      169

§ 4. Analiza art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej              170

1. Istota przepisu        170
2. Charakter powództwa o ustalenie istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa w celu oceny skutków podatkowych             171
3. Przesłanki do wystąpienia z powództwem o ustalenie w świetle art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej w związku z art. 1891 k.p.c.             175
4. Kwestia ograniczonej dyspozycyjności w postępowaniu o ustalenie  178
5. Skutki wyroku ustalającego, wydanego przez sąd powszechny, dla toczącego się postępowania podatkowego            179
6. Charakter art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej     182
7. Wątpliwości konstytucyjne względem art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej oraz art. 1891 k.p.c.      182
   1. Uwaga wprowadzająca 182
   2. Zarzut niekonstytucyjności            183
   3. Stanowisko Ministra Finansów     185
   4. Stanowisko Prokuratora Generalnego          187
   5. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego 187

§ 5. Relacja art. 199a do art. 2a Ordynacji podatkowej    189

§ 6. Podsumowanie             190

 

Rozdział VII. Formułowane po 2005 r. propozycje nowego uregulowania normatywnego w przedmiocie obejścia prawa podatkowego oraz wprowadzona w 2016 r. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania       193

§ 1. Uwaga wprowadzająca               193

§ 2. Założenia koncepcyjne Ministerstwa Finansów         194

§ 3. Pierwsza propozycja projektu      194

§ 4. Druga propozycja projektu           196

§ 5. Trzecia propozycja projektu oraz inicjatywa ustawodawcza     196

1. Założenia Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego       196
2. Projekt ustawy wprowadzającej klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania  199
3. Nowelizacje przepisów działu IIIA Ordynacji podatkowej    203
4. Treść przepisów zawartych w dziale IIIA Ordynacji podatkowej         203

§ 6. Ocena regulacji            252

 

Zakończenie         261

Bibliografia          271

Wykaz tabel         287

pokaż cały spis treści

ukryj recenzje