Prawo cywilne. Glosy

Książka zawiera glosy do orzeczeń SN, a także jednego orzeczenia TS UE. Glosy te powstały w ramach  seminarium prowadzonego przez prof. Zolla, które na Uniwersytecie Jagiellońskim prowadził w roku akademickim 2014/2015. Studenci przygotowywali najpierw referaty dotyczące poszczególnych orzeczeń, które były następnie przedmiotem szczegółowej dyskusji. W tych dyskusjach brali udział wszyscy uczestnicy seminarium, pozwalając autorowi glosy na wzbogacenie argumentacji, dodanie nowych perspektyw. W tym sensie wszystkie glosy są wspólnym dorobkiem uczestników tego seminarium. Później każda glosa była przedmiotem krytycznej lektury obu redaktorów tomu. Powstał w ten sposób krytyczny zbiór polskiego (przede wszystkim) orzecznictwa, dotyczącego w przeważającym stopniu prawa zobowiązań, co wynika z profilu zainteresowań prowadzącego seminarium. Zbiór ten pokazuje tendencje orzecznicze, wskazuje na wątpliwości, podkreśla poglądy trafne i takie, które mogą być bronione, zachęca do dyskusji nad obrazem polskiego prawa w praktyce.

Przedstawiany Czytelnikowi zbiór orzecznictwa stanowi niewątpliwie źródło informacji o rozstrzygnięciach z jakiegoś powodu interesujących i stawiających istotne pytania. Może być zatem potrzebną pomocą w praktyce. Jednak przede wszystkim jest to rodzaj casebooka do polskiego prawa cywilnego, mogącego stanowić cenną pomoc dydaktyczną. Można z pomocą tej książki prowadzić zajęcia, analizując nie tylko merytoryczną stronę rozstrzygnięć, ale także sposób argumentacji właściwych dla polskiej tradycji prawnej. Może być ona używana przy zastosowaniu "metody sokratejskiej" - pytań skierowanych do studentów dotyczących sposobu argumentacji przez sąd, rozstrzygnięć sądów oraz istniejących możliwości innego rozstrzygnięcia. Dołączone glosy stanowią istotną pomoc dla pracujących z tym zbiorem studentów.

"Recenzowana monografia stanowi efekt pracy studentów na studiach magisterskich, na kierunku: Prawo w ramach zajęć seminaryjnych w latach 2013/2014. Opracowanie obejmuje 16 wybranych przez seminarzystów prof. Fryderyka Zolla orzeczeń polskiego Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które następnie zostały przez nich opatrzone glosami. Dobór orzeczeń nie przebiegał wedle klucza, sytuującego je w ramach określonego działu prawa cywilnego, tj. księgi Kodeksu cywilnego obejmującej przepisy, na podstawie których wydano glosowane orzeczenia. Nie oznacza to jednak wcale, że można czynić jakiekolwiek zarzuty dotyczące metody doboru orzeczeń. Zostały bowiem słusznie wybrane jedne z bardziej interesujących orzeczeń sądowych z ostatniej dekady, dotyczące kontrowersyjnych i problematycznych zagadnień z zakresu prawa cywilnego materialnego, stwarzających w praktyce wiele trudności interpretacyjnych i niejednolicie ocenianych w doktrynie.

Recenzowana publikacja odzwierciedla niezmiernie cenną ideę angażowania do pracy naukowej studentów ostatnich lat studiów prawniczych, a co za tym idzie podnoszenia ich warsztatowych kompetencji poprzez publikacje przygotowanych przez nich tekstów w postaci glos w zbiorowej publikacji, gromadzącej seminarzystów stojących na początku swojej drogi naukowej bądź zawodowej. Istotne jest to, że przygotowując teksty glos do druku, autorzy mieli okazję przedstawienia swych koncepcji i argumentacji na spotkaniach seminaryjnych. Wpłynęło to w znacznym stopniu na podniesienie jakości i argumentacyjnej wartości tych pisemnych opracowań. Dyskusja niejednokrotnie bowiem skłaniała albo do zmiany stanowiska, albo do wzmocnienia argumentacji na jego rzecz. Lektura opracowania przekonuje, że przyjęte przez młodych autorów argumenty zostały starannie dobrane i przedyskutowane.

Należy docenić to, że recenzowana publikacja jest efektem twórczej pracy licznej grupy seminarzystów. Z takiej też perspektywy trzeba to opracowanie postrzegać, oceniać i docenić. Wszystkie teksty (glosy) składające się na publikację mają bardzo istotny walor. Stanowią własne autorskie opracowania seminarzystów, w których wyrazili swoje stanowiska dotyczące problematycznych zagadnień wykładni i stosowania prawa w zakresie prawa cywilnego materialnego. Opracowania tego rodzaju i metoda opracowania poszczególnych glos pokazują, że teksty młodego człowieka nie muszą mieć charakteru deskryptywnego, co można nierzadko obserwować w pracach magisterskich. Mogą natomiast być twórcze i dobrze skomponowane pod względem metodologicznym, a w konsekwencji wywołać zainteresowanie szerszego grona czytelników na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, na płaszczyźnie merytorycznej, gdy chodzi o ogląd instytucji prawa cywilnego. Po drugie, mogą zainteresować, pod względem metodologii nauczania i przygotowania studentów prawa do pracy zawodowej bądź naukowej w efektywny sposób.

Jak już wspomniano, wśród omawianych instytucji, do których odnosiły się wybrane glosy, znalazły się te, które budzą wątpliwości, a przyjmowana metodologia wykładni i stosowania normujących je przepisów jest niejednolita. Dotyczą one m.in.: środków ochrony prawnej w przypadku tzw. "złego urodzenia", zadośćuczynienia za zmarnowany urlop; odstąpienia od umowy na skutek zwłoki w kontekście zastrzeżenia dwóch różnych kar umownych; zobowiązania do nabycia lokalu mieszkalnego razem z miejscem postojowym w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych; ochrony konsumenta jako ograniczenia swobody kontraktowej w kontekście zasady in dubio contra proferentem; interpretacji zasady swobody umów; przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania; dopuszczalności darowizny na wypadek śmierci; stosunku wysokości szkody do wysokości kary umownej przy miarkowaniu kary umownej; legalności źródła kopii utworu w świetle dyrektywy 2001/29/WE, czy ważności czynności prawnej w świetle obejścia ustawowego zakazu cesji przez zastosowanie instytucji subrogacji. Orzeczenia dotyczą więc tematyki części ogólnej prawa cywilnego, prawa zobowiązań (części ogólnej i szczegółowej), prawa spadkowego, oraz prawa własności intelektualnej. Zakres opracowanych zagadnień jest zatem szeroki i daje obraz wszechstronnego postrzegania opracowywanej problematyki przez młodych autorów. Należy także dodać, że tytuły poszczególnych glos zostały dobrze dobrane, oddając istotę problemu, którego poszczególne glosy dotyczą.

Publikacja ta może spełnić trzy pożądane funkcje. Po pierwsze, z uwagi na zakres zagadnień oraz przyjętą formę glos, opracowanie to ma szanse i zainteresować szeroki krąg odbiorców. Poza studentami, doktorantami i pracownikami naukowymi, książka może stanowić przedmiot zainteresowania praktyków, np. sędziów, a także pełnomocników stron wykonujących zawód adwokata czy radcy prawnego. Po drugie, spełnia ona istotną funkcję edukacyjną i motywacyjną, gdy chodzi o osoby stojące na początku drogi naukowej bądź zawodowej. Możliwość publikowania w dziełach zbiorowych tego rodzaju sprawia, że stwarza się możliwość dyskursu także młodym uczestnikom życia akademickiego w dyscyplinie: prawo. Jest to tendencja już doceniona i kontynuowana w innych krajach europejskich. Druga z tych funkcji, częstokroć na naszym właśnie rynku nie dość doceniana, jest zdecydowanie godna zauważenia, wsparcia i kontynuowania. Z funkcją tą, wiąże się kolejna, dotycząca metodologii nauczania w ramach zajęć seminaryjnych. Metoda pracy z młodymi ludźmi polegająca na aktywizowaniu ich w sposób, którego wyraz stanowi publikacja jest bez wątpienia godna propagowania wśród osób pełniących rolę promotorów prac magisterskich, czy prowadzących proseminaria. Z tego względu zatem pożądane jest, aby nauczyciele akademiccy prowadzący zajęcia seminaryjne i proseminaryjne do niej sięgnęli.

Ze względów, o których była mowa, w pełni popieram skierowanie zbioru glos - oceniając go wysoko - do publikacji w Wydawnictwie C.H. Beck."

Ewa Rott-Pietrzyk