Postępowanie przed Wojewódzką Komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych

Zagadnienie dochodzenia przez pacjentów roszczeń związanych ze szkodą wyrządzoną w procesie leczenia oraz istota błędu medycznego (lekarskiego) były i nadał pozostają istotnymi problemami rozważań zarówno doktryny, jak i orzecznictwa.

Negatywnie oceniane przez doktrynę postępowanie cywilne z uwagi na problemy dowodowe oraz długotrwałość i wysokie koszty procesu doczekało się alternatywy. Wzorem państw takich jak Szwecja czy Francja w Polsce począwszy od dnia 1.1.2012 r. poszkodowani pacjenci i ich spadkobiercy mają możliwość skierowania wniosku do nowopowołanych organów, jakimi są wojewódzkie komisje do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Możliwość ta zagwarantowała ustawa z 28.4.2011 r. nowelizująca ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, której przepisy Rozdziału 13a kreują nową procedurę dochodzenia roszczeń, z założenia wolną od obowiązku wykazania winy sprawcy szkody i związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem a jego negatywnymi następstwami. System, którego istota uniezależniona jest od obowiązku wykazania winy sprawcy, oparty na ubezpieczeniowej kompensacji szkody, nazywany jest w doktrynie zachodnioeuropejskiej systemem no fault compensation, i takim też, miał się stać system polski.

Niniejsza książka jest m.in. próbą odpowiedzi na pytanie, czy polskie postępowanie w sprawie ustalenia zdarzenia medycznego uznać można za model no fault compensation, zaś konkluzja prowadzi do wniosku, że znowelizowana ustawa niestety nie realizuje założeń ustawodawcy.

Wprowadzona nowelą procedura jest nowym, nieznanym dotąd na gruncie roszczeń cywilnych związanych z błędami medycznymi rozwiązaniem wymagającym przeanalizowania pod kątem celowości i zgodności z prawem. Dotychczasowe opracowania związane z kompensacją szkód medycznych analizują tradycyjny model odpowiedzialności cywilnej i postępowania przed sądem powszechnym regulowanego przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Znowelizowana ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta powołała do życia organy - wojewódzkie komisje do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych - których zadaniem jest ocena, czy przedstawione przez wnioskodawcę zdarzenie wywołujące szkodę jest zdarzeniem medycznym w rozumieniu ustawy czy też nim nie jest. Ustawodawca wprowadził również pojęcie samego "zdarzenia medycznego", które z założenia jest odmienne od znanych prawu cywilnemu błędów medycznych czy błędów lekarskich, w zasadzie wiele się od nich różni.

Istotą badań podjętych w niniejszej monografii jest fakt, że ustawodawca wprowadzając postępowanie przed wojewódzkimi komisjami w dużej mierze zobligował te organy oraz uczestników postępowania przed nimi do korzystania z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego regulującego postępowanie przed sądami powszechnymi. Taki zabieg legislacyjny wywołał falę krytyki z uwagi na problemy i kontrowersje natury prawno-medycznej, cywilnej oraz ubezpieczeniowej. Jednocześnie nieprzemyślany do końca sposób procedowania powoduje, iż postępowanie przed wojewódzkimi komisjami, które z założenia miało na celu uproszczenie i przyspieszenie uzyskiwania przez poszkodowanych należnej im kompensacji, a także stworzenie realnej gwarancji, że szkody te zostaną efektywnie i w miarę szybko skompensowane z funduszu ubezpieczeniowego, stało się w zasadzie bliskie postępowaniu cywilnemu ze wszelkimi jego problemami.

Wszystko to sprawiło, że zasygnalizowana problematyka zasługuje na temat poważnego dyskursu naukowego, a niniejsza praca jest pierwszą  w polskiej literaturze tak kompleksową próbą omówienia istotnych kwestii i problemów związanych z procedurą dochodzenia roszczeń.

Poza przedstawieniem szczegółowych i aktualnych informacji o postępowaniu przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych praca ocenia zmiany, jakie przeszła omawiana w niej procedura, a także sugestie związane z dalszym jej usprawnianiem.

Przede wszystkim wskazane i szczegółowo omówione zostały poszczególne przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, które w odpowiedni sposób, a niekiedy nawet wprost, należy stosować do postępowania przed wojewódzkimi komisjami. Pozostawienie składom orzekającym komisji zupełnej dowolności w interpretowaniu owej odpowiedniości stosowania z uwagi na brak jakiegokolwiek organu nadrzędnego, którego działania mogłyby wytyczać standardy indywidualnych postępowań, prowadzą do wielu problemów natury praktycznej, z jakimi borykają się poszczególne wojewódzkie komisje. Wykazane problemy i niejednolitość orzeczeń wojewódzkich komisji potęguje jeszcze nałożony na wojewódzkie komisje przez ustawodawcę obowiązek skonstruowania regulaminów funkcjonowania komisji, obecnie różnych dla każdej z 16 komisji.

W książce została więc podjęta ocena niejasnych i budzących wątpliwości przepisów prawa związanych z omawianą tematyką i wskazane zostały - często niełatwe do sformułowania - rozwiązania mogące służyć za pomoc w przyszłej nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W opracowaniu/monografii podkreślono istnienie potrzeby wyeliminowania odwołań do Kodeksu postępowania cywilnego celem skonstruowania procedury autonomicznej, uproszczonej i wolnej od wad procesu cywilnego, często podważając sens obecnych regulacji składających się na nowy model kompensacji szkód medycznych.

W opracowaniu liczącym 8 rozdziałów wskazano genezę powstania nowego systemu kompensacji szkód medycznych w oparciu o dorobek prawny innych państw europejskich (przede wszystkim będących wzorem dla polskich rozwiązań przepisów szwedzkich i francuskich). Przedstawione zostało również całe postępowanie, a analizie poddano poszczególne jego elementy i etapy, począwszy od wszczęcia postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych a zatem wymogów wniosku, podmiotów uczestniczących w postępowaniu i ich obowiązków, poprzez postępowanie rozpoznawcze w tym szczegółowo omówione postępowanie dowodowe, etap wydania orzeczenia oraz sposoby i procedurę ich zaskarżania.

Dogłębną analizę przepisów, propozycji zmian oraz orzecznictwa ze wskazaniem wniosków de lege lata nielicznych jeszcze opracowań doktryny, kończą wnioski de lege ferenda, których istotą jest konieczność podjęcia dalszych prac nad polskim systemem dochodzenia odszkodowań wynikłych ze zdarzeń medycznych.

Publikacja została podzielona na 8 rozdziałów, które dotyczą:

• Przyczyn wyodrębnienia, źródeł i istoty dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za zdarzenia medyczne,
• Podmiotów postępowania przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych,
• Postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych,
• Czynności postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych,
• Dowodów i postępowania dowodowego,
• Orzeczeń i innych czynności decyzyjnych wojewódzkiej komisji do spaw orzekania o zdarzeniach medycznych,
• Postępowania odwoławczego,
• Kosztów postępowania.

Monografia adresowana jest do profesjonalnych pełnomocników, w szczególności do tych którzy świadczą usługi na rzecz podmiotów leczniczych oraz do wszystkich udzielających porad i pomocy prawnej indywidualnym klientom poszkodowanym w procesie świadczenia usług medycznych przez szpitale. Publikacja będzie pomocna również dla członków wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych z uwagi na skomplikowaną, niejasną i często niejednolitą wykładnię przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Opracowanie będzie pomocne także dla lekarzy, którzy coraz częściej uczestniczą w postępowaniach przed wojewódzkimi komisjami jako świadkowie bądź jako biegli nie znając swoich uprawnień ani obowiązków wynikających z roli jaka im przypada w postępowaniu oraz pacjentów, którzy wykazują zainteresowanie alternatywnym do sądowego postępowaniem, w ramach którego mogą otrzymać należne im odszkodowanie bądź zadośćuczynienie z tytułu zdarzenia medycznego.