Prowadzący umarłych. Opowieści prawdziwe. Chiny z perspektywy nizin społecznych

Wielki kraj olbrzymich skrajności

Znakomity reportaż Lia Yiwu, który bohaterami swojej opowieści uczynił ludzi zepchniętych na margines społeczny poprzez swoje wybory, lub sytuację polityczną, w której przyszło im żyć. Autor w trzydziestu wywiadach z osobami pełniącymi różnego rodzaju profesje i prezentującymi różne postawy życiowe stworzył zaskakujący obraz pewnej grupy chińskiego społeczeństwa. Ci ludzie mimo zmiażdżenia przez koleje historii,  mimo trudnych warunków zachowują poczucie godności i wartości swej pracy. Wśród rozmówców Yiwyu Liao są m. in.: zawodowy żałobnik, handlarz ludźmi, kierownik szaletu publicznego, mistrz feng shui, trędowaty, lunatyk czy śpiewak uliczny. Zadając trudne pytania z szacunkiem i dociekliwością, Yiwu Liao uzyskuje szczere, chwilami zabawne, ale dużo częściej poważne odpowiedzi, które mówią nam równie wiele o osobistych pragnieniach i słabościach prostych Chińczyków, ile o kulturowym bogactwie, wielosetletniej tradycji i skomplikowanej historii najnowszej tego kraju. W dzisiejszym świecie dużo mówimy o ogromnym potencjale Chin, w końcu wszyscy używamy rzeczy „made in China”. Książka Lia Yiwu pokazuje zupełnie inną, twarz Chin, tą okrutną i tą, której nie zobaczymy w reklamach.

(…) Liao jako pisarza ukształtowały ciężkie przejścia: w dzieciństwie omal nie umarł z głodu, a jego ojciec został napiętnowany jako wróg ludu. Internowano go za napisanie wierszy, które mówiły prawdę o Chińskiej Partii Komunistycznej, i bito w więzieniu za to, że nie zgodził się zamilknąć; w więzieniu też odkrył ogromną wartość słuchania ludzi takich jak on sam, których władze chciałyby na zawsze uciszyć. Liao pisze zatem z odwagą człowieka, który wie, czym jest strata, i się jej nie boi. Nic tak nie wzbudza jego zainteresowania jak oficjalny zakaz zwracania na coś uwagi, nic tak nie wyostrza mu słuchu jak narzucona odgórnie głuchota, nic tak nie popycha go do tego, żeby coś nam pokazać, jak ślepota, którą usiłują narzucić władze komunistyczne. Ale o witalności historii zebranych w tym zbiorze nie przesądza jedynie opór wobec władzy ani polemiczny pazur. Wielka siła spotkań Liao z bohaterami jego wywiadów płynie stąd, że on wyraźnie czerpie przyjemność z ich człowieczeństwa, choćby przejawiało się w najdziwaczniejszy sposób, a także stąd, że okazuje swoim rozmówcom szacunek w najbardziej podstawowym sensie: pozwala im mówić to, co chcą (…)