Demokracja, decyzje, wybory Jacek Haman

Spis treści książki

WSTĘP 11 CZĘŚĆ PIERWSZA. DEMOKRACJA I DEMOKRATYCZNE DECYZJE 15 1. DEMOKRACJA: DEFINICJE I MODELE 15 1.1. Demokracja - warunki konieczne 15 1.1.1. Definicja Lincolna 15 1.1.2. Kryteria demokracji 17 1.2. Większość i mniejszość, efektywność i konsensus 19 1.2.1. Dwie koncepcje teoretyczne 21 1.2.1.1. Demokracja madisonowska 21 1.2.1.2. ,,Decyzyjna teoria demokracji" Sartoriego 23 1.2.2. Demokracja majorytarna i konsensualna: dwa modele empiryczne 27 1.2.3. Modele empiryczne a koncepcje teoretyczne 32 2. DECYZJE DEMOKRATYCZNE 35 2.1. Teoria wyboru społecznego - podstawowe pojęcia 36 2.2. Demokratyczne decyzje społeczne - ogólne warunki 39 2.2.1. Równość 40 2.2.2. Autonomia społeczeństwa 41 2.2.3. Adekwatna reprezentacja 43 2.2.4. Inne pożądane właściwości: optymalność Pareto i niezależność od alternatyw niezwiązanych 44 2.3. Reguła większości 46 2.3.1. Reguła większości a postulaty demokracji 46 2.3.2. Decyzyjność reguły większości 48 2.4. Poza regułą większości 50 2.5. Czy demokracja jest możliwa? 53 CZĘŚĆ DRUGA. DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA I SYSTEMY WYBORCZE 57 3.DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA 57 3.1. Demokracja bezpośrednia a reprezentacyjna 57 3.2. Cele i kryteria oceny procedur wyborczych 61 3.2.1. Zgodność decyzji reprezentantów z hipotetyczną bezpośrednią decyzją wyborców 61 3.2.2. Sprzyjanie sprawnemu działaniu parlamentu, ułatwienie procesu tworzenia rządu i wzmocnienie jego stabilności 62 3.2.3. Stworzenie warunków dla budowania konsensusu wobec podejmowanych decyzji 62 3.2.4. Sprzyjanie wyborowi ,,kompetentnych" reprezentantów 63 3.2.5. Zapewnienie reprezentacji wszystkim istotnym grupom interesów 63 3.2.6. Zrozumiałość i wiarygodność systemu wyborczego 64 3.3. Dwa modele reprezentacji 65 3.3.1. Reprezentacja proporcjonalna 65 3.3.1.1. Preferencje wyborców a preferencje reprezentantów 65 3.3.1.2. Czy rzeczywiście w interesie wyborców leży, by reprezentanci zawsze decydowali tak samo, jakby robili to bezpośrednio wyborcy? 67 3.3.1.3. Matematyczna niemożliwość ścisłej proporcjonalności 67 3.3.2. Reprezentacja ,,większościowa" 68 3.3.2.1. Większościowe wybory parlamentarne 69 3.4. Systemy wyborcze 71 3.4.1. Struktura głosu 72 3.4.1.1. Głosowanie na kandydatów a głosowanie na listy partyjne 72 3.4.1.2. Ilu kandydatów może poprzeć wyborca? 73 3.4.1.3. Kategoryczny lub stopniowalny charakter poparcia 73 3.4.2. Formuła wyborcza 74 3.4.2.1. Formuły proporcjonalne 74 3.4.2.2. Formuły większościowe 74 3.4.2.3. Formuły pośrednie (quasi-proporcjonalne) 75 3.4.3. Struktura okręgów wyborczych 75 3.4.4. Systemy wyborcze - od teorii do praktyki 76 4.FORMUŁY WIĘKSZOŚCIOWE: WYBÓR JEDNEGO Z WIELU 81 4.1. Funkcje społecznego wyboru: definicja i postulaty ,,demokratyczności" 81 4.2. Podstawa informacyjna metod głosowania 85 4.3. Koncepcje Bordy i Condorceta 86 4.3.1. Metoda Bordy 87 4.3.2. Koncepcje Condorceta 89 4.4. Zgodność z regułą większości: Condorcetowskie funkcje społecznego wyboru 90 4.4.1. Kryteria Condorceta 90 4.4.2. Condorcetowskie metody głosowania 92 4.4.2.1. Metoda Dodgsona 92 4.4.2.2. Metoda maximinu 94 4.4.2.3. Metoda Copelanda 94 4.4.2.4. Metoda Schwartza 95 4.4.2.5. Metoda Blacka 96 4.4.2.6. Metoda Nansona 97 4.4.2.7. Zmodyfikowana metoda Nansona 99 4.4.2.8. Inne metody condorcetowskie 99 4.5. Metody głosowania oparte na większości pierwszeństwa 100 4.5.1. Metoda względnej większooeci (FPTP) 101 4.5.2. Metoda większościowa z dogrywką 102 4.5.3. Głosowanie alternatywne 103 4.5.4. Metoda Bucklina 104 4.5.5. Głosowanie aprobujące 105 4.6. Metody głosowania a kryteria racjonalności 106 4.6.1. Monotoniczność 106 4.6.2. Optymalność Pareto 108 4.6.3. Niezależność od alternatyw niezwiązanych i słaby aksjomat ujawnionej preferencji (WARP) 109 4.6.4. Zgodność 110 4.6.5. Uwaga bibliograficzna 111 4.7. Konkluzywność 111 4.8. Głosowanie strategiczne i manipulacje zewnętrzne 113 4.8.1. Głosowanie strategiczne 113 4.8.1.1. ,,Ustępowanie" 115 4.8.1.2. ,,Zagrzebywanie" 116 4.8.1.3. ,,Odpychanie" 118 4.8.1.4. Głosowanie aprobujące a zachowania strategiczne 118 4.8.2. Manipulacje zewnętrzne 119 4.8.3. Dlaczego manipulacje strategiczne stanowią zagrożenie dla demokracji? 120 4.9. Możliwości i perspektywy implementacji 121 5.FORMUŁY PROPORCJONALNE: KAŻDEMU (DOKŁADNIE) CO MU SIĘ NALEŻY 124 5.1. Metody największych reszt (metody z kwotą a priori) 126 5.1.1. Definicje i przykłady 126 5.1.2. Własności metod największych reszt 129 5.2. Metody dzielnikowe (metody z kwotą a posteriori) 134 5.2.1. Definicje i przykłady 134 5.2.2. Funkcja priorytetu 139 5.2.3. Własności metod dzielnikowych 142 5.3. Wpływ wielkości partii na wynik podziału 143 5.4. Znaczenie innych elementów systemu wyborczego 146 5.5. Podsumowanie 148 6. FORMUŁY QUASI-PROPORCJONALNE: TO, CO NAJLEPSZE I NAJGORSZE Z DWÓCH ŚWIATÓW 150 6.1. Pojedynczy głos przechodni (STV) 151 6.1.1. Procedura podziału mandatów 152 6.1.2. STV jako metoda proporcjonalna 154 6.1.3. Niemonotoniczność STV 156 6.1.4. STV: rozwiązania praktyczne i ich konsekwencje 157 6.1.5. STV a polski system wyborczy 159 6.2. Pojedynczy głos nieprzechodni (SNTV) i problemy koordynacji 161 6.2.1. Problemy koordynacji w SNTV 161 6.2.2. SNTV jako system quasi-proporcjonalny 163 6.2.3. Znaczenie SNTV 164 6.3. Inne metody quasi-proporcjonalne 165 6.3.1. Głosowanie kumulacyjne 165 6.3.2. Głosowanie blokowe 166 6.3.3. Głosowanie ograniczone 168 6.4. Metody quasi-proporcjonalne - podsumowanie 169 7.OKRĘG I I ZŁOŻONE SYSTEMY WYBORCZE 171 7.1. Okręgi wyborcze 171 7.1.1. Wielkość okręgów a wynik wyborów 172 7.1.1.1. Okręgi wyborcze a reprezentacja małych i dużych partii 173 7.1.1.2. Wielkość okręgów a system partyjny: uogólnienia reguły Duvergera 175 7.1.1.3. Okręgi wyborcze a niemonotoniczność wyborów 175 7.1.2. Praktyczne aspekty wyznaczania okręgów wyborczych 177 7.1.2.1. Granice okręgów wyborczych 177 7.1.2.2. Liczba mandatów w okręgach wyborczych 178 7.1.2.3. Manipulacje okręgami wyborczymi 180 7.2. Kompensacyjne i mieszane systemy wyborcze 184 7.2.1. Hierarchiczne struktury okręgów wyborczych 184 7.2.2. Systemy z hierarchiczną strukturą okręgów niewykorzystujące mechanizmów kompensacyjnych 185 7.2.3. Systemy z częściową kompensacją: wybory do Stortingu 186 7.2.4. Systemy z pełną kompensacją: wybory do Rady Narodowej Austrii 188 7.3. Dwa szczególne przypadki 189 7.3.1. System wyborczy Republiki Federalnej Niemiec 189 7.3.1.1. Ogólne założenia systemu wyborczego RFN 190 7.3.1.2. Podział proporcjonalno-większościowy czy czysto proporcjonalny? Znaczenie mandatów nadmiarowych 192 7.3.1.3. Strategiczne aspekty niemieckiego systemu wyborczego 193 7.3.1.4. Niemiecki system wyborczy - ideał czy oszustwo? 195 7.3.2. Wybory prezydenckie w USA 196 7.3.2.1. Kwestia powoływania prezydenta na Konwencji Konstytucyjnej 1787 r. 196 7.3.2.2. Ewolucja i współczesność systemu wyborów prezydenckich w USA 198 7.3.2.3. Kolegium Elektorów a specyfika wyborów w państwie federalnym 200 CZĘŚĆ TRZECIA. SYSTEMY GŁOSOWANIA A KONTEKST SPOŁ ECZNY - MODELE I PRAKTYKA 203 8.REGUŁA WIĘKSZOŚCIOWA A OGRANICZANIE DZIEDZINY: MODELE PRZESTRZENNE 203 8.1. Reguła większości w przestrzeni jednowymiarowej: twierdzenie Blacka i jego uogólnienia 205 8.2. Reguła większości w przestrzeni wielowymiarowej 211 8.3. Stabilność a wymiana rządzących: kierunkowe modele przestrzenne 222 8.4. Modele kierunkowe a głosowanie powszechne: stabilność i zmiana 227 8.4.1. Modele kierunkowe a Twierdzenie o Medianowym Wyborcy 228 8.4.2. Stabilność i zmienność: długookresowe równowagi w modelach jednowymiarowych 230 8.4.2.1. Model Iversena 230 8.4.2.2. Model Rabinowitza-Macdonald 232 8.4.2.3. Model zunifikowany Merrilla i Grofmana 233 8.5. Modele przestrzenne - porównanie 235 8.6. Appendix 238 9.SYSTEMY WIĘKSZOŚCIOWE I REGUŁA DUVERGERA A MODELE PRZESTRZENNE 242 9.1. Czy wystarczy reguła Duvergera? 242 9.2. Stabilność systemów większościowych a przestrzenne modele głosowania 246 9.2.1. Wybory większościowe a stabilność systemu dwupartyjnego w modelu jednowymiarowym 247 9.2.2. Poza modelem jednowymiarowym 249 9.2.3. Przykład manipulacji strukturą sporu politycznego: kwestia niewolnictwa w polityce amerykańskiej 250 10. ZAKOŃCZENIE 253 10.1. Od teorii normatywnej... 254 10.2. ...do systemów wyborczych 256 10.3. Systemy wyborcze a problem strategicznej manipulacji 259 BIBLIOGRAFIA 263 SKOROWIDZ NAZWISK

pokaż cały spis treści

ukryj recenzje