Adam Mickiewicz. Tajemnice wiary, miłości i śmierci Bohdan Urbankowski

Aż trudno uwierzyć, że Adam Mickiewicz w dzieciństwie miał wstręt do pisania. Twierdził, że pisane litery przypominają mu wnętrzności rozgniecionego pająka, a do pająków od dziecka po starość żywił szczególną odrazę. Niechętnie więc mały Adaś ćwiczył pisanie, co przyprawiało jego matkę Barbarę Mickiewiczową o ból głowy. Mickiewiczowie mieli na swoim koncie awantury, zajazdy, procesy. Dwóch z nich zeszło z tego świata w tragicznych okolicznościach. Chwalebnym pochodzeniem polski wieszcz narodowy nie mógł się pochwalić. ;) I już na wstępie zaznaczę, że nie miałby to być obraz o wielkim wieszczu narodowym, nie portret postaci koturnowej, lecz ? przeciwnie ? osoby wielowymiarowej, bardzo ludzkiej, pełnej słabostek i sprzeczności. Ale też o człowieku-orkiestrze, prawdziwym człowieku renesansu ? choć należącym chronologicznie do epoki romantyzmu. O człowieku wielu twarzy. Mistyku i hedoniście jednocześnie, działaczu religijnym i wyjątkowo niepoprawnym kobieciarzu. ;) Do legend przeszły jego romanse, szczególnie fakt odbywania takowych w obecności jego partnerki życiowej. Polityku i ? jak byśmy go dziś określili ? ostrym imprezowiczu, filozofie i masonie? Według źródeł osiągnął w strukturach tej organizacji stopień czeladnika. Gdyby Mickiewicz żył w naszych czasach, królowałby na okładkach kolorowych pism i w wiadomościach zamieszczanych na plotkarskich stronach. Wreszcie po raz drugi, gdyby dane mu było żyć teraz, dzisiaj i gdyby, korzystając ze współczesnych środków przekazu, upowszechnił niektóre z idei głoszonych z katedry w College de France, byłby w centrum uwagi intelektualistów. Wymienię dla przykładu jego niezwykle ostrą krytykę "kościoła urzędowego", skostniałego w rytuałach, oddalających człowieka od źródła żywej wiary. Albo sprawa zjednoczonej Europy. Mało kto w tamtych burzliwych politycznie czasach z takim wewnętrznym przekonaniem mówił o potrzebie integrowania się, łączenia - na zasadzie przenikania kultur. Międzynarodowe audytorium, które przychodziło na jego wykłady, a zwłaszcza kapitalistyczna Francja z ust Mickiewicza dowiadywała się, co Słowianie mają do zaoferowania pragmatycznemu Zachodowi i czego z kolei Słowiańszczyzna oczekuje od bardziej rozwiniętego cywilizacyjnie Zachodu. Dysponował siłą, której innym poetom brakowało: był genialnym improwizatorem. Improwizacje Mickiewicza gromadziły tłumy. Improwizujący w natchnieniu poeta był tym jedynym i niepowtarzalnym. Mickiewicz występował w przedstawieniach, a ze względu na swoją drobną budowę, grywał postacie kobiece. Był niewysoki, ale kobiety go kochały, ponieważ miał burzę czarnych włosów, niebieskie oczy oraz miał typowo męską sylwetkę. Przyjaźnił się z Andrzejem Towiańskim i propagował założony przez niego ruch, który dziś można nazwać sektą ? ?Koło Sprawy Bożej?. Co więcej wieszcz interesował się kabałą, o której dużo mówiła mu jego babcia. Mickiewicz zwierzył się kiedyś braciom w sekcie: ?Bracia dziś ukazał mi się duch Aleksandra I, cesarza Rosji i prosił, aby bracia zanieśli modły do Boga na jego intencję.? Uczestniczący w spotkaniu Juliusz Słowacki pewnie nieco przez przekorę, a może z powodu zwykłego patriotycznego rozsądku, nie czując najwyraźniej w podniosłości chwili, pozwolił sobie powiedzieć cokolwiek drwiąco: ?A mnie bracia, ukazał się duch Stefana Batorego i prosił, abym przestrzegł, iżby się bracia za żadnym nie modlili Moskalem.? :D Wzburzony Mickiewicz chwycił Słowackiego silnie za ramię, powlókł do drzwi i wypędził żegnając po rosyjsku: ?Paszoł won durak!? (Wynoś się głupcze!). Po czym zaczął innym braciom wyjaśniać meandry swej historiozofii. Słowacki na posiedzenia Koła Towiańczyków już więcej nie przyszedł. Zresztą, nie jest tajemnicą, że mimo iż Słowacki szanował dorobek literacki starszego kolegi a nawet inspirował się nim, oba panowie nie przepadali za sobą. Mickiewicz, jak się okazuje w świetle jego listów, a także wspomnień przyjaciół, był osobą bardzo zabobonną. Wierzył w sny, wróżby i wszędzie doszukiwał się znaków Opatrzności. Przeprowadzał się w swoim życiu ponad czterdzieści razy. Przyczyną tego były zapewne jego liczne romanse, które przyprawiały go o kłopoty, jak też fascynacje różnymi ruchami artystycznymi rozwijającymi się w różnych miastach. ? Ciekawe jest np. jego oczarowanie masonerią i przynależność do tej grupy. Choć moim zdaniem jego twórczość nie była tak głęboka i intelektualna jak poezja Norwida czy Słowackiego, Mickiewicz jest uważany na największego polskiego twórcę romantycznego i wieszcza narodowego. Słusznie czy nie ? można się spierać. Faktem natomiast jest, że jego życiorys spośród wszystkich poetów-wizjonerów jest niewąptliwie najciekawszy. W Kownie znalazł się Adam po ukończeniu studiów, właśnie tam musiał odpracować swoje stypendium. Nuda małego miasteczka, tępi uczniowie, marna pensyjka, z której wspomagał młodszych braci, podsyłając im pieniądze a to na koszule, a to na majtki - wszystko to powodowało, że nasz poeta zapada w Kownie na hipochondrię, depresję, ból zębów i wszelkie możliwe przypadłości. Koledzy ślą mu książki, wspomagają pożyczkami, niepokoją się o utalentowanego przyjaciela. To, że jest wybitnie utalentowany, już wiedziano. Właśnie wydał swój pierwszy tomik poetycki. Już w wieku 24 został aresztowany i wywieziony w głąb Rosji za działalność antycarską. Jego coraz wyraźniejsze proniepodległościowe aspiracje nie uszły czujnej uwadze carskich służb policyjnych. Mylą się jednak Ci, którzy sądzą, że podobnie jak inni skazani polscy patrioci przemierzał połacie imperium w kibitce, a potem walczył o przeżycie na dalekiej Syberii. Mickiewicz najpierw pozwiedzał sobie Krym, a zaraz potem trafił do najbardziej eleganckich salonów Moskwy i Petersburga, gdzie zabawiał rosyjskich arystokratów improwizacjami po francusku. Tam utrzymywał kontakty z poetami rosyjskimi Aleksandrem Puszkinem, Aleksiejem Chomiakowem oraz Wasilijem Żukowskim. Tęsknotę za ojczyzną łagodził wieczorami w salonie księżny Zinaidy Wołkońskiej, gdzie oddawał się kulturalnym rozrywkom, dyskutował, improwizował i słuchał koncertów. Niedyskretni badacze biografii narodowego wieszcza podejrzewają, że Mickiewicza łączył z Rosjanką co najmniej flirt. Zachowana korespondencja wskazuje bowiem na znaczną zażyłość pary. Książę Piotr Wiaziemski, także stały bywalec salonu Wołkońskiej, zanotował, ?Wszystko w Mickiewiczu było atrakcyjne. Był bardzo mądry, świetnie wychowany. Przy odcieniu wyrazu melancholii na twarzy, był wesoły, dowcipny, skory do trafnego i ciętego słówka. Po rosyjsku mówił dobrze, co pozwalało mu na zbliżanie się z różnymi warstwami społeczeństwa. Wszędzie był na miejscu ? w gabinecie uczonego, w salonie mądrej kobiety, przy hałaśliwej przyjacielskiej uczcie?? Tam też spotkał Karolinę Jaenisch. Dziewiętnastoletnia piękność zrobiła na dobiegającym trzydziestki Mickiewiczu ogromne wrażenie. Panienka była nie tylko śliczna, ale także bardzo inteligentna, wrażliwa i niezmiernie utalentowana. Chciał się nawet z nią ożenić, ale gdy dowiedział się o jej skromniutkim posagu, zrezygnował z tego pomysłu. Zresztą perypetie miłosne bohaterów ?Mody na sukces? wypadają blado w porównaniu z romansowymi dokonaniami Adama Mickiewicza. Romantyzm. Wtedy wszyscy się kochali. Ale Mickiewicz nie tylko się kochał. On romansował. Kręciły się po jego życiorysie różne panienki: jakaś Joasia, Józia, jakaś Aniela, co go do ołtarza próbowała doprowadzić. ;) Na liście podbojów wieszcza znalazły się między innymi: doktorowa Karolina Kowalska, księżna Zinaida Wołkońska, mężatka Joanna Zaleska, Henryka Ankwiczówna, Marcelina Łempicka, Konstancja z Ossolińskich Łubieńska, Maria Szymanowska (wybitna pianistka!), matka jego późniejszej żony Celiny, Zofia Szymanowska, przyrodnia siostra żony (ale o tym za chwilę), Karolina Sobańska (kobieta szpieg), demoniczna guwernantka Ksawera Deybel, z którą kochliwy poeta miał nieślubną córkę, a także kilka innych szanowanych dam ceniących dobrą polską literaturę. "Bestia, towianica Deybel", jak mówiono o Ksawerze, była niezbyt urodziwa, obdarzona pewnym talentem wokalnym. Ponoć magnetyzowała mężczyzn zmysłowym spojrzeniem. Była nauczycielką dzieci Adama Mickiewicza. O chwili sam na sam z Ksawerą marzyło wielu polskich emigrantów odwiedzających Mickiewiczów i działających w latach czterdziestych XIX stulecia w Kole Sprawy Bożej, m.in.: Pilichowski, Goszczyński, Jeżewski, Berard, Gutt, Zan. Niektórzy dosłownie bili się o jej względy. Ponoć sam mistrz, Andrzej Towiański, czczony niemal jak Bóg przez swoich wyznawców, obawiał się jej oczu i unikał spojrzenia. Mickiewicz wręcz przeciwnie. Romansował w panną w najlepsze, nic sobie nie robiąc z obecności żony, a owocem wieloletniego związku była słodka jak aniołek rudowłosa dziewczynka. Dzieci Mickiewicza (te z prawego łoża) szczerze jej nienawidziły i po śmierci ojca starały się zatrzeć po niej wszelkie ślady, m.in. spaliły korespondencję. Szkoda, dla literatury polskiej zmysłowe listy kochanków to niepowetowana strata... Wokół osoby Ksawery Deybel nastąpiła prawdziwa zmowa milczenia. Całkowicie wymazano z życia wieszcza kobietę, która przez dziesięć lat mieszkała z nim pod jednym dachem i urodziła mu dwoje dzieci. Fakt jednoczesnego pożycia z żoną i kochanką (obie panie na zmianę rodziły wieszczowi potomków) uznano za skandal - "plamę na słońcu". Bardzo ważną rolę w zafałszowaniu obrazu życia intymnego poety odegrał jego syn i biograf - Władysław Mickiewicz. Bez skrupułów niszczył niewygodne dokumenty, cenzurował korespondencję. Starał się przekazać potomności obraz ojca jako człowieka bez wad i ludzkich błędów. Działania takie aprobowali i kontynuowali inni badacze. Na pewno znikły na zawsze dokumenty, dzięki którym nasz obraz życia i twórczości Mickiewicza byłby pełniejszy, bogatszy, pozbawiony białych plam, które tak dzisiaj ekscytują. Ale oddać trzeba sprawiedliwość synowi. Jako pierwszy zajął się zbieraniem materiałów związanych z ojcem. Niełatwo być dzieckiem wybitnego rodzica, ale jeszcze trudniej jego biografem... Nie tylko Władysław Mickiewicz selekcjonował posiadane materiały. Dokonała tego także, dla przykładu, Delfina Potocka w odniesieniu do listów Zygmunta Krasińskiego, a Zofia i Aleksander Fredrowie razem spalili całą swoją korespondencję z okresu narzeczeństwa. Sytuację zmieniły dopiero publikacje Tadeusza Boya-Żeleńskiego w latach trzydziestych ubiegłego stulecia. Boy przywrócił historii polskiej kultury Ksawerę Deybel, naświetlił jej rolę w życiu wieszcza. Za nim poszli inni, a szczególnie w ostatnich latach pojawiały się publikacje, odkrywające prawdziwe fakty z życia intymnego poety. I nie chodzi tutaj o szarganie świętości narodowych. Mickiewicz, jak każdy człowiek miał swoje słabości, które ukazywały jego ludzkie oblicze. Zza idealnego obrazu wyłania się wówczas osoba zwykłego śmiertelnika, obdarzonego ogromnym talentem, poszukującego szczęścia w życiu prywatnym. W wielu przypadkach jest to doskonały komentarz do twórczości wieszcza. Autor bogato cytuje listy, pamiętniki, nie unika również wykorzystywania twórczości Mickiewicza. Nie jest jego celem wzbudzenie taniej sensacji, a wyłącznie zapoznanie czytelników z intymnym życiem naszego największego poety. A było ono niezwykle burzliwe i ciekawe - zdecydowanie zasługujące na szersze poznanie. Z kolei inna muza wieszcza, trzydziestodwuletnia Karolina Sobańska była bardzo piękna, błyskotliwie inteligentna, a na dodatek słynęła z bujnego temperamentu seksualnego. ;) W towarzystwie opowiadano sobie o jej licznych romansach i o tym, że roznegliżowana jeździła konno po stepie w towarzystwie kochanków. Niechęć miejscowej szlachty do mężatki wywoływały jednak nie tyle jej nieskrywane zdrady, co jeden z wielbicieli, Jan Witt, szef cesarskiej tajnej policji. Nie bez podstaw uważano, że Sobańska jest nie tylko kochanką Witta, ale także rosyjską agentką. Mickiewiczowi plotki, że dama szpieguje polskich patriotów nie przeszkadzały w żaden sposób w spędzaniu czasu w jej sypialni. Pewien dyskomfort poety wywoływał natomiast fakt, że musiał dzielić się wdziękami kobiety z innymi jej wielbicielami. Latem 1925 roku w towarzystwie Jana Witta, Karoliny Sobańskiej i jej męża oraz niejakiego Michała Karłowicza Boszniaka (agenta carskiego pracującego nad rozpracowaniem spisku dekabrystów) Mickiewicz odbył wycieczkę na Krym. Podróż zainspirowała naszego poetę do napisania ?Sonetów krymskich? i płomiennych erotyków tzw. ?Sonetów odeskich?. Po powrocie z podróży uczucia Mickiewicza do Sobańskiej ochłodziły się, co ta zrzucała na karby przykrego zapachu Adama ? mianowicie obrzydliwego tytoniu i wody brzozowej. :D A Awidia Guriewa, a przygody na jedną noc? Sam poeta wspominał, że żył w tych czasach "jak basza", a jednym z atrybutów baszy jest przecież harem? ;) Wkrótce Adam wyjechał do Moskwy, gdzie spotkać miał swojego poprzednika w alkowie kochanki, Aleksandra Puszkina. Sobańska zaś rzuciła się w rytm agenturalnej pracy, a po upadku powstania listopadowego pomagała m.in. wydobywać informacje od polskich oficerów. Gdy w 1946 roku para spotkała się ponownie w Paryżu, Mickiewicz zrobił na dawnej miłości fatalne wrażenie: "Nie ten sam człowiek, którego kiedyś dobrze znałam. Herezje czyste prawił? Szaleniec, zagorzalec, jakobin" ? zanotowała w jednym z listów. Okres końca lat 20. był też świadkiem niespełnionej wielkiej młodzieńczej miłości Mickiewicza do Maryli Wereszczakówny. Dziewczyna pochodziła z zamożnej i wpływowej szlachty litewskiej, zaś młody Adam z ubogiej szlachty zaściankowej. Mimo ich wzajemnego uczucia i przyjacielskich stosunków Mickiewicza z rodziną Maryli, rodzice wymogli na niej wypełnienie wcześniej zawartych zaręczyn z niejakim hrabią Puttkamerem. Ślady tej niespełnionej miłości znaleźć można w znanym wierszu Mickiewicza: Do M?, który w XX wieku aż do teraz stał się niezwykle popularny dzięki brawurowej interpretacji Marka Grechuty. Każdy słyszał, każdy zna. Z zachowanych fragmentów korespondencji można wydedukować, że romans ten miał przebieg niezwykle dramatyczny. Przytoczmy pewne sugestie badaczy. Są one doprawdy sensacyjne! Maryla się truła! Zażyła końską dawkę popularnego w owym czasie laudanum, czyli opium. Odratowano ją. Truła się, ponieważ była przy nadziei. A małżeństwo ponoć było białe. Z tego romansu urodziła się córeczka Ewelina, która gdzieś tam w historii zaginęła, być może umarła w dzieciństwie. Wspominano ją jako dziecko ponure i tępe. Może upośledzone. Wszak dawka laudanum była końska? To najbardziej, jakbyśmy dziś powiedzieli, hardcorowa wersja romansu. Jak było naprawdę, nie wiemy. Ale mimo romantycznego sztafażu i zacierania śladów było wielkie uczucie. Mickiewicz wspominał Marylę przez całe swoje życie z największym sentymentem. Dopytywał o nią. Przechowywał pamiątki. Ona też podobno kochała tylko jego, mimo że jednakowoż miała z mężem kilkoro dzieci. Kiedy Mickiewicz po raz pierwszy spotkał Marylę, był związany z żoną swojego lekarza, Karoliną Kowalską zwaną przez wielbicieli "kowieńską Wenerą" i na Marylę nie zwrócił uwagi. Po powrocie z Tuchanowicz do Kowna dalej cieszył się łaskami urokliwej doktorowej. Dopiero rok później piękna Maryla, już wówczas mężatka, rozpaliła zmysły poety. Kiedy Mickiewicz został aresztowany przez Moskali, obie damy odwiedzały swojego bohatera w więzieniu. Romans z Kowalską był tym, który omal nie doprowadził do pojedynku. Kowieńska Wenera miała bowiem jeszcze jednego adoratora: szambelana Nartowskiego. Przy kartach panowie się kłócą o damę. Mickiewicz, nieodrodny wnuk Bazylego, wali szambelana w łeb lichtarzem. :D Na to pojawia się mąż, który rozdziela walczących. Finał - dwa pojedynki. Z szambelanem i mężem. Niezły skandal jak na małe Kowno! Szczęściem doktorowa z kobiecym sprytem doprowadza do zgody między panami. O mało co, abyśmy może stracili w pojedynku naszego wieszcza. Tak jak Rosjanie stracili w pojedynku Puszkina. Także romans z panią Kowalską skończył się dość burzliwie. Porzucona doktorowa próbowała odzyskać, bezskutecznie, uczucia poety. Niemniej, gdy Adama uwięziono, obie damy stanęły na wysokości zadania - biegały do więzienia z paczkami, prały mu koszule i wspierały finansowo. Pewnie mijając się w bramie więzienia wymieniały uwagi, w jakim nastroju jest dziś drogi Adalko, jak go pieszczotliwie nazywały. W Odessie bawił się w ogóle dobrze i improwizował i imprezował dość chętnie. Pewnego wieczoru było u Bonawenturów Zaleskich liczne i dobrane towarzystwo. Już w salonie zabawiano się, gdy wszedł jakiś książę grecki w stroju fantastycznym, a tuż za nim ukazał się niewolnik murzyn, który stanął przy drzwiach z wyrazem smutku na twarzy. Ignacy Miączyński prosi poetę, aby improwizował, a na zapytanie o temat wskazuje przybyłego murzyna. Po krótkim namyśle wypowiedział Mickiewicz wiersz przedstawiający losy nieszczęśliwego: mówił o ojczyźnie i matce, od której go oderwano, o narzeczonej, którą musiał porzucić, gdy go sprzedano... Książę grecki, któremu wiersze te wytłomaczono, miał podobno obdarzyć murzyna wolnością. Szkoda, że poezja Adama Mickiewicza nie poruszała równie mocno zaborców Polski... Następnie Mickiewicz podróżował po Europie ? początkowo w 1829 roku udał się do Niemiec, potem do Włoch i Szwajcarii. W Berlinie słuchał wykładów samego Hegla. W 1831 roku przyjechał do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem Królestwa Polskiego, lecz ostatecznie pozostał w Dreźnie do roku 1832. Z Drezna udał się do Paryża, gdzie osiadł na stałe i spędził ponad 20 lat. W 1834 ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał... sześcioro dzieci! Nie przeszkadzało mu to mieć romans z... jej matką, a później z przyrodnią siostrą... :D Romans wieszcza z przyszłą teściową wydawał się wyjątkowo skandalicznym epizodem w jego życiu i zapewne dlatego został skazany na zapomnienie i w szkołach o tym się nie mówi? Żona Mickiewicza ? uwaga, uwaga - uważała się za wcielenie Matki Boskiej, za wieszczkę i uzdrowicielkę. W każdym razie najzdrowsza na umyśle nie była, czego najlepszym dowodem jest historia z uwlonieniem Andrzeja Towiańskiego przez Celinę z francuskiego więzienia. Groziła mu bowiem deportacja do Rosji. I wtedy to Mickiewiczowa, którą mistrz miał, kilka lat wcześniej, uzdrowić z choroby psychicznej ;) i która uważała go za swojego niebiańskiego "oblubieńca", zniecierpliwiona mizernymi rezultatami zabiegów męża, wtargnęła do gabinetu Cavaignaca wrzeszcząc tak dziko i przeraźliwie, że okrutny dyktator ponoć zatkał sobie uszy. Po czym podyktowała list uwalniający mistrza. Dyktator złożył swój zamaszysty podpis i żeby samemu uwolnić się od rozdartej damy przeprosił, że więzień wyjdzie dopiero za kilka dni (ta francuska biurokracja). We wrześniu Towiański wolność odzyskał. Mickiewicz zaś, nie pozostając jej dłużnym, uważał się za wróżbitę. W ostatnich latach życia przeszedł na judaizm, uważał się za... Żyda. Ślub z Celiną odbył się w jednym z paryskich kościołów. Niewiele jednak brakowało, by został odwołany, a to za sprawą roztargnienia pana młodego. Najzwyczajniej nie przygotował ślubnego fraku. Koniec końców, przed ołtarzem stanął w pożyczonej koszuli i pożyczonym fraku. Uroczystość się jednak odbyła, a małżeństwo choć trudno je uznać za szczęśliwe, wkrótce doczekało się gromadki dzieci. Zresztą opis zaręczynowych perypetii Telimeny i Rejenta zamieszczony w Księdze XII "Pana Tadeusza", przypomina nieco ślubną przygodę samego poety. Nowożeniec dzielił się w liście do przyjaciela Edwarda Antoniego Odyńca wrażeniami z pierwszych tygodni swojego małżeństwa z Celiną Szymanowską. Zaznaczał, że przez ten czas ani razu nie był w złym nastroju, za to często bywał tak wesoły, jak za dawnych szczęśliwych czasów. Donosił, że Celina jest także "zupełnie szczęśliwą i cieszy się jak dziecko." Mickiewiczowie zamieszkali w trzypokojowym mieszkaniu na przedmieściach Paryża. Zgodnie z relacją Adama, Celina rano robiła kawę, a potem "niby to gospodarowała, kręciła się, świegotała i śmiała się aż do wieczora". Małżonkowie rzadko wychodzili wieczorami. Niekiedy odwiedzali ich przyjaciele Mickiewicza. Poeta zauważał jednak, że czuli się trochę niezręcznie: "...niezupełnie przywykli do mojego nowego meblu i trochę zażenowani" - tłumaczył żartobliwie. Zapowiadał jednak, że próżnowanie wkrótce zamieni na bardziej pracowite życie. W 1842 roku na posiedzeniu Towarzystwa Literackiego Polskiego w Paryżu Adam Mickiewicz ogłosił się wieszczem. ?Nie nazywajcie mnie krytykiem, ale wieszczem: przyznaję się do tego charakteru? - mówił poeta wprawiając tym samym wielbicieli swojego talentu w niemałą konsternację. Słowo "wieszcz" pierwotnie było określeniem osób, które mają zdolność przepowiadania przyszłości, prorokowania. A cóż takiego przepowiedział Mickiewicz? Wskrzesiciela narodu o imieniu "czterdzieści i cztery", zrodzonego z matki "obcej" ("Dziady", cz. III, widzenie Księdza Piotra). Niektórzy badacze odnoszą ten opis do samego mistrza. Matka Mickiewicza miała na imię Barbara, co znaczy obcy, barbarzyński a liczba 44 w kabale oznacza imię Adam. Aby wybrnąć z niezręcznej sytuacji, nie narażając przy tym autorytetu narodowego poety na uszczerbek, od czasów romantyzmu słowa "wieszcz" używa się jako synonimu "natchnionego poety". Przejdźmy jednak do rzeczy poważniejszych. W Lozannie wykładał literaturę słowiańskiej a jego studentką była m.in. George Sand. Dama, związana miłosnym afektem z Fryderykiem Chopinem, chętnie zapraszała do siebie polskiego poetę, widząc w nim admiratora talentu swego ukochanego. Wspominając po latach te wizyty, George Sand zanotowała niezwykłe wydarzenie. Otóż, pewnego wieczora, kiedy Fryderyk Chopin dawał koncert w domu pisarki, w salonie wybuchł pożar. Goście uciekli, ogień udało się ugasić. Gdy emocje opadły zauważono, że nigdzie nie było Mickiewicza. Zaczęto go szukać i znaleziono. Siedział w kącie salonu nieporuszony, jakby ciągle zasłuchany. Usłyszawszy od gospodyni, co się stało, wstał i wyszedł bez pożegnania. :D Wykłady Adama Mickiewicza w College de France budziły ogromne zainteresowanie. Poeta przybliżał w nich idee towianizmu, bliskie jego sercu w latach czterdziestych XIX stulecia. Mickiewicza słuchali nie tylko studenci i polscy emigranci, ale także bywalcy, a zwłaszcza bywalczynie paryskich salonów. Pisarka Marie d'Agoult, publikująca pod nazwiskiem Daniel Stern, w liście do kompozytora Ferenca Liszta tak opisywała swoje wrażenia z wykładu. "Byłam na prelekcji Mickiewicza, który głębiej zapuścił się w gąszcz wywodów niż kiedykolwiek. Zagadkowy, tajemniczy, szalony krasomówca." W liście do niemieckiego pisarza, rewolucjonisty Georga Herwegha pisała o Mickiewiczu, jako wykładowcy: "niezmiernie podniecający, pełen powołania, prawdziwy i szlachetny." Zauważała jednak, że poeta nieco nadmiernie stylizował się na natchnionego proroka. Wiele francuskich dam nie kryło nie tylko w listach swego entuzjamu wobec polskiego wieszcza. Po jednym z wykładów niejaka Marie Lemoine poruszona prelekcją rzuciła się do stóp Mickiewicza. Całowała jego spodnie, buty i rozdzierająco łkała. Wzruszony poeta podniósł damę, przytulił i sam się popłakał. Obecni na wykładzie słuchacze najpierw oniemieli, a po chwili wzruszenie udzieliło się również im. Łzy napłynęły do oczu obserwatorów sceny. Marie Lemoine wkrótce dołączyła do towiańczyków. Wiele lat później, gdy jej entuzjam do idei głoszonych przez wieszcza osłabł, przyznała, że objawy wzruszenia okazane podczas pamiętnego wykładu były nieco udawane. Władze francuskie jednak po pewnym czasie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów, a konkretnie rzecz biorąc, za wychwalanie Napoleona. Już czternastoletni Adam z niecierpliwością wypatrywał przybycia wojsk napoleońskich na Litwę, a szczególnie do Nowogródka, gdzie w 1812 roku mieszkał i pobierał nauki. Wszyscy wówczas wiązali z Napoleonem ogromne nadzieje na odzyskanie wolności. W swoich wykładach głosił poglądy jawnie antykatolickie, krytykował Kościół katolicki za sprzeniewierzenie się zasadom chrześcijaństwa, nadmierny dogmatyzm, skodyfikowanie wszystkich aspektów wiary, doraźne politykierstwo papieży i za poparcie Watykanu w kwestii rozbiorów Polski. Nie wszyscy bowiem wiedzą, że stolica apostolska, zdradziła nasz kraj, udzielając błogosławieństwa zaborcom? Mickiewicz próbował uzyskać poparcie papieża Piusa IX dla ruchów wolnościowych. Bezskutecznie. Jednocześnie jako jeden z najaktywniejszych przywódców Koła Sprawy Bożej skupiającego zwolenników Andrzeja Towiańskiego, nawoływał do odnowienia Kościoła zgodnie z ideami głoszonymi przez tę sektę, m.in: autentyczne naśladowanie Chrystusa, wprowadzenie świeckich form kapłaństwa, wiarę w odkupienie win świata przez męczeństwo narodu polskiego (mesjanizm narodowy). W czasie Wiosny Ludów w 1848 roku utworzył we Włoszech legion polski. Ponieważ nie brał udziału w walkach podczas powstania listopadowego, wielu zarzucało mu, że walczył tylko słowem. Tego nie można było natomiast powiedzieć o innym wieszczu - Słowackim, który stanął do walki z wrogiem i tym samym wykazał się odwagą nie tylko piórem, ale i czynem. Odnotować jednak należy, że około 1830 roku w okresie wybuchu Powstania Listopadowego próbował się przebić do Powstańców i w związku z tym przebywał w Wielkopolsce. Spotkał się wtedy ze swoim bratem, żołnierzem Franciszkiem Mickiewiczem. Ciekawe jest to, że grób brata znajduje się pod Poznaniem w maleńkiej wsi Rożnowo. Niestety jego bohaterskie plany pokrzyżowała kobieta, Konstancja Łubieńska. Słynąca z urody, wdzięku i błyskotliwej inteligencji hrabina, wywarła na Mickiewiczu ogromne wrażenie. Poeta odłożył swoje bohaterskie zamierzenia, a rzucił się do walki o serce pięknej Konstancji. Wykazał się męstwem, hartem ducha, determinacją w działaniu i odniósł niebywałe zwycięstwo? ;) Po kilku miesiącach znajomości zamężna dama gotowa była porzucić męża, pięcioro uroczych dzieci i udać się z Mickiewiczem na emigrację. Ten nie wymagał wszakże takiego poświęcenia. Konstancja odwiozła go tylko swoim powozem do Drezna, a potem założyła poecie konto bankowe, na które wpłacała w kolejnych latach znaczne kwoty w celu podratowania jego materialnej sytuacji. :D Przez następne lata para przyjacielsko korespondowała ze sobą. Wielu historyków literatury uważa, że to Konstancja zainspirowała Mickiewicza do wprowadzenia do "Pana Tadeusza" postaci Telimeny i była jej pierwowzorem. Wieść niesie także, że poeta oszołomiony talentem przyjaciółki zachęcił ją do pisania i opublikowania swoich utworów. Największy sukces czytelnicy odniósł wydany przez Łubieńską w 1842 roku romans "Niedowiarek, powieść moralna", z którym autorka przedstawiła... historię miłości mężatki i poety. Cóż, apologetom mistrza łatwiej było wykazać niemoralność wieszcza (kolejna mężatka) niż przyznać się do mało patriotycznych postępków być może wynikających z czysto ludzkiego tchórzostwa. Nie dość, że nie poszedł do powstania, to jeszcze opuścił sieroty... Paskudnie to wygląda. Jednkże najstarsza córka, Marysia, miała wtedy 19 lat, a młodszy syn, Władysław, 17. Marysia była przyzwyczajona do opiekowania się rodzeństwem od czasu choroby matki. Przed wyjazdem Mickiewicz zadbał o to, aby dzieci, do czasu jego powrotu, mogły liczyć na pomoc przyjaciół rodziny. Być może też Mickiewicz, mówiąc w sposób uproszczony, do powstania nie przystąpił, bo w jego sukces nie wierzył. Dopiero później, kiedy zaczęły spływać wiadomości o straszliwych represjach, kiedy zdał sobie w pełni sprawę z rozmiarów cierpienia, jakie dotknęło naród, zaczął w sobie hodować upiora winy. Legionowi Mickiewicza towarzyszyły od początku hasła polityczne i społeczne, ujęte w ?Składzie zasad?, który opracował sam Mickiewicz. Wyrażały one postępowe postulaty jak wolność sumienia, równość obywateli, uwłaszczenie chłopów i równouprawnienie kobiet. Widoczne też w nim były hasła panslawizmu - współpracy i braterstwa wszystkich narodów słowiańskich. Wskazując na kryzys życia duchowego Europy zachodniej zdominowanej przez wąski racjonalizm, widział przeciwwagę w głębi duchowej Słowian, którzy przechowują "prawdy żywe" i zdolni są poprowadzić ludzkość do odrodzenia moralnego. Po śmierci żony i zostawieniu nieletnich dzieci ? wyjechał do Konstantynopola, aby tworzyć oddziały polskie (Legion Polski), a także złożony z Żydów, pod nazwą Legion Żydowski, do walki z carską Rosją. Poeta ciężko pracował, nie dojadał, ale nie uskarżał się na zdrowie. Ludwika Śniadecka wypominała poecie w listach, że nie dba o siebie - próbuje jeździć konno jak młodzik, sypia byle gdzie i jada byle co. Zamieszkiwał w domu wdowy po kapitanie wojsk tureckich, gdzie zmarł. Przyczyna śmierci Adama Mickiewicza, której rocznica przypada 26 listopada, nadal pozostaje zagadką. Nagły zgon nastąpił podczas epidemii cholery, ale coraz bardziej prawdopodobną hipotezą przyczyny śmierci wieszcza jest otrucie. Ostatnie słowa, jakie wypowiedział, brzmiały: "Powiedz tylko dzieciom, niech się kochają. Zawsze". O otruciu Mickiewicza szeptano od pierwszych dni po jego śmierci. Usunięcie poety było na rękę zarówno Rosjanom, jak i przeciwnikom koncepcji politycznych Mickiewicza z polskiej emigracji. Na pożegnalnej mszy św. w paryskim kościele św. Magdaleny doszło do skandalu: jeden z towarzyszy Mickiewicza w Konstantynopolu kpt. Franciszek Jaźwiński pobił laską na schodach kościoła znanego z niechęci do Mickiewicza gen. Władysława Zamoyskiego z Hotelu Lambert. Oskarżenia o trucicielstwo nie wypowiedziano głośno, ale wisiało ono w powietrzu. Wiadomo, że Mickiewicz przed śmiercią obawiał się o swoje życie, czemu dawał wyraz w listach do przyjaciół. Cyprian Norwid, po mszy pożegnalnej, napisał wiersz "Coś ty Atenom zrobił Sokratesie?", w którym prof. Alina Witkowska z IBL odnajduje sugestię, że Mickiewicz zginął od trucizny, tak jak Sokrates. Ale dyskusję na temat niejasnych okoliczności śmierci Mickiewicza podjęto dopiero w 1932 roku z inicjatywy Tadeusza Boya-Żeleńskiego, który jako pierwszy wyraził swoje wątpliwości, nie tylko jako badacz literatury, ale także jako lekarz. Kończąc już przydługawą historię nieszczególnie długiego acz burzliwego żywota wieszcza Adama, posłużę się cytatem innego wielkiego poety tej epoki, Zygmunta Krasińskiego: "O! jakże niesprawiedliwe były sądy o nim w Warszawie. Rozległej on jest nauki; umie po polsku, po francusku, po włosku, po niemiecku, po angielsku, po łacinie i po grecku. Doskonale zna politykę europejską, historię, filozofię, matematykę, chemię i fizykę. W literaturze może nikt w Polsce nie ma takiej znajomości. Słysząc go mówiącym zdaje się, że każdą książkę czytał. Sądy ma rozsądne, poważne o rzeczach. Smutny zwyczajnie i zamyślony; nieszczęścia już mu zmarszczki na trzydziestoletnim czole wyryły. Zawsze spokojny, cichy, ale znać we wzroku, że rzucona iskra zapali śpiący płomień w piersiach. Wydał mi się ideałem człowieka uczonego i geniusza pełnego." Istotnie, ogromny wpływ wywierały także poglądy filozoficzne i społeczne Mickiewicza. Szczególne połączenie religijności, romantycznego nacjonalizmu i radykalizmu społecznego sprawiało, że powoływały się na niego różne ugrupowania polityczne - od lewicowych do skrajnie prawicowych. Jego mesjanizm słowiański miał duże znaczenie dla kształtowania się świadomości narodowej w krajach Europy środkowej i wschodniej, pozbawionych własnej państwowości. Przywoływany jest Mickiewicz jako prekursor wizji federacji wolnych narodów i obywateli oraz twórca idei ojczyzny jako wspólnoty zbudowanej na poczuciu więzi kulturowej i systemie wartości. Jego osobisty autorytet bywał kwestionowany ze względów politycznych. Także po śmierci dzieło Mickiewicza było zawłaszczane przez partie polityczne, od narodowej prawicy po lewicę? #8UrodzinyEbookpointKonkurs