Tom niniejszy zamyka się w latach 1526-1795. Obejmuje również problematykę inkorporacji Mazowsza do Królestwa Polskiego, a kończy się wraz z upadkiem I Rzeczypospolitej, której stolicą stała się Warszawa. Mazowsze nie tylko dość szybko, ale także nierozerwalnie zrosło się z Koroną, jednak przy zachowaniu pewnych odrębności, czyli tzw. exceptów praw