Welfare State. Państwo Socjalne. Zagadki Ekspansji

Do największych zmian w krajach kapitalistycznych należy ekspansja państwa socjalnego (welfare state). Jego rozmiary mierzy się zwykle skalą transferów socjalnych, które dzieli się na transfery gotówkowe (np. emerytury z systemów repartycyjnych i rozmaite zasiłki pieniężne) i różne transfery rzeczowe (np. bezpłatna, tzn. finansowana przez podatki, oświata czy opieka medyczna). Tak mierzone państwo socjalne zwiększyło swoje rozmiary w krajach Zachodu z ok. 10% PKB przed I wojną światową do 30-50% PKB, począwszy od lat 80. XX wieku. W ślad za wydatkami socjalnymi musiały oczywiście wzrosnąć podatki - i ich relacja do PKB. W wielu przypadkach to nie wystarczało i dlatego rósł też dług publiczny, mierzony także odsetkiem PKB. W rzeczy samej, to ekspansja wydatków socjalnych była najważniejszą przyczyną wzrostu podatków i długu publicznego w krajach Zachodu, ale również w krajach o niższym poziomie PKB per capita. Dynamika państwa socjalnego jest więc bardzo ważnym zjawiskiem. Na tym tle dziwi, że poświęcono jej mało rzeczowych analiz. Nie brak natomiast hagiografii państwa dobrobytu, opartych na emocjonalnym wydźwięku słowa społeczne czy dobro-byt. Bez trudu można też znaleźć bzdurne teorie, np. przypisujące rozrost państwa socjalnego biedzie, podczas gdy następował on zwykle w okresach szybkiego wzrostu gospodarki (więcej na ten temat w Balcerowicz, 2017). Dlatego warto przeczytać niniejszą książkę. Otwierają ją dwa wprowadzające rozdziały autorstwa Marka Radzikowskiego, oparte na ogromnej znajomości tematu. Kolejne rozdziały są poświęcone poszczególnym krajom: Niemcom, Wielkiej Brytanii, Stanom Zjednoczonym, Szwecji, Holandii i Polsce. Autorzy pokazują, jakie rodzaje wydatków socjalnych najbardziej przyczyniały się do ich ogólnego wzrostu. Analizują też okoliczności, w jakich następowała ekspansja państwa socjalnego. Zwracają również uwagę na zmiany (reformy) hamujące lub - czasami - odwracające tę ekspansję oraz na sytuacje, w jakich to miało miejsce.