Bandera Ikona Putina

Z różnych przyczyn nie znamy własnej historii.  Głosy historyków nie przebijają się do świadomości publicznej, nie toczy się wolnadebata na temat przeszłości. Historia stała się własnością polityków. Ustawami,dekretami, programami szkolnymi, tekstami fanatyków w mediach, steruje się nią. Stała się narzędziem doraźnej polityki. Znamy stereotypy, posługujemy się skrótami myślowymi. Wojna w Ukrainie sprawiła, że szukamy wyjaśnień, chcemy wiedzieć, jak do tego doszło. Częściej sięgamy po reportaże o Rosji, o władcy Kremla, niż o Ukrainie. Być może dlatego, że tych pierwszych jest więcej. Oczywiste jest, że nic nie stało się z dnia na dzień, że wojna ma swojeprzyczyny w przeszłości. I to nie tylko w tej niedawnej. Codziennie słyszymy,jak media rosyjskie uzasadniają mordowanie Ukraińców, czym i dlaczego Putin grozi światu. Jednocześnie wojna obnaża mechanizmy rosyjskiej propagandy.          Każdemu dyktatorowi potrzebne są kłamstwa na użytek wewnętrzny i te dla świata. Ale żeby ludzie w nie uwierzyli potrzebny jest strach, poczucie zagrożenia, a gdyono słabnie ? terror i konkretne demonstracje bezwzględności wodza. W Rosji niema historii, Rosjanie nie znają swojej własnej przeszłości. Mają propagandę, zbiór mitów. W nich są te o wiecznym zagrożeniu z zewnątrz. Najbardziej groźne są Stany Zjednoczone, a z tych przygranicznych, oczywiście -  Ukraina. Bo to przecież faszyści, banderowcy itd.   Właśnie jednym z mitów ? starszaków jest Bandera. Był potrzebny ZSRR, służy teraz Rosji.  Próby wyjaśnienia, jak to się stało, że Stepan Bandera stał się wiecznie żywym demonem, słowem ? kluczem, uzasadniającym okrucieństwo i obowiązek zemsty, podjął się W. Romanowski. To jego druga książka o Banderze.  Ikonę Putina od Terrorysty z Galicji dzielą cztery lata. Druga powstała po aneksji Krymu przez Rosję. ?Wkraczając na Krym i do Donbasu putin wziął ze sobą banderę, jako legitymację, najpoważniejszy dowód ukraińskiego zagrożenia dla rosyjskich obywateli Ukrainy i oczywiście Federacji Rosyjskiej, systematycznie okrążanej przez NATO(...)?.A przekaz dla Rosjan i dla świata był oczywisty, legenda Bandery żyje własnym życiem od lat. Być może upadłaby już dawno, gdyby nie to, że na rozkaz  Breżniewa agent KGB  Bohdan Staszyński, 15 października1959 roku w Monachium, zamordował  Banderę. To jedno z wcześniejszych zabójstw ? egzekucji, którymi posługują się Rosjanie, a które przez lata doskonalili. Właśnie od szczegółowego opisu ostatnich godzin życia i zabójstwa szefa OUN zaczyna swą książkę Romanowski. Autor przedstawia mnóstwo faktów z życia ukraińskiego nacjonalisty ? niektóre bardzo szczegółowo, np., przebieg procesu krakowskiego w sprawie zabójstwa ministra Pierackiego, czy opis akcji bojowej OUN w Gródku Jagiellońskim, która zakończyła się dla organizacji totalną kompromitacją.    Poznajemyhistorię rodziny ? Bandera pochodzi z rodziny grekokatolickiego księdza i co ciekawe dziewięciu na dziesięciu terrorystów ukraińskich wywodzi się z takich rodzin. Dowiadujemy się, że losy jego ojca i braci były tragiczne, a ich okrutne śmierci były ? niezależnie od tego  z czyich rąk ginęli ? swego rodzaju wyrokami za Banderę. Dwaj bracia zginęli w Oświęcimiu. Co prawda autor nie pisze, jaka była reakcja na wieści o śmierci najbliższych, nie ma informacji o relacjach między rodzeństwem, ale wiadomo, że wyznawca permanentnej rewolucji był sadystą, który gotów był poświęcać życie innych dla celów rewolucji. Uznawał, że jest toich obowiązkiem i że w żaden sposób go nie obciąża. Przeciwnie ? morderstwa, intrygi, szantaż to były dla niego środki do walki ze swoimi, bo stał w opozycji nie tylko do Sowietów, ale też do swoich. Chciał wyłączności władzy. Nigdy jej nie zdobył. Kłócił i dzielił między sobą   środowisko OUN i w kraju i po wojnie na emigracji. Potwierdza to fakt, że gdy po zakończeniu wojny pozostał w Niemczech, początkowo wywiad zachodni chciał z nim współpracować, lecz szybko okazało się, że jego siła sprawcza jest żadna i że to nie tylko ?(...)bandyta o zaostrzonym poczuciu patriotyzmu (...), ale zakałą zdrowych elementów OUN(...)?. Zerwano z nim współpracę. Nie był nikomu potrzebny. Ale jego mit trwał, szczególnie ważny  był dla polityki historycznej ZSRR i Kremla. Romanowski uważa, że mit Bandery składają się trzy kluczowe słowa ? kolaborant,  zdrajca i faszysta. Był  zdrajcą,  z tym, że nie zdradził Sowietów ani ZSRR, bo ich obywatelem nigdy nie był. Był obywatelem Rzeczypospolitej Polskie i to ją zdradził. Za to został skazany na dożywotnie więzienie.  Był kolaborantem, bo już w latach 30-tych kolaborował z nazistami. Do lat 40-tych współpracował z hitlerem, co prawda ten wówczas pozostawał w sojuszu ze stalinem. Był faszystą, chciał likwidacji Żydów, Polaków, propagował szowinizm, kult siły. Według autora te trzy czynniki nie starczą, by uzasadnić mit Bandery. Dla nacjonalistów ukraińskich Bandera jest symbolem walki o niepodległą Ukrainę. W świetle argumentów autora, jest to symbol równie mało uprawniony jak retoryka propagandy sowieckiej i rosyjskiej. Książka jest nieco chaotyczna, autor zaznacza, że dostęp do źródeł jest ograniczony. Kryjąsię one w rosyjskich, niemieckich i ukraińskich archiwach. Te, do których dotarł doprowadziły go do postawienia i udowodnienia tez, które przedstawił. Alew swej rzetelności odsyła nas do dwu innych publikacji dotyczących terrorysty zGalicji. Pierwsza to książka  Grzegorza Rossolińskiego-Liebe ?Bandera. Faszyzm, ludobójstwo, kult. Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty?, druga to Timothy Snydera "Skrawawione ziemie". Na pewno sięgnę do nich. Chociażby dlatego, by znaleźć odpowiedzi na pytania, które zrodziła książka Wiesława Romanowskiego. Jedno z nich dotyczy pobytu Bandery w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, drugie roli i odpowiedzialności Bandery za zbrodnie ludobójstwa.