Geriatria. Praktyczny przewodnik Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Agnieszka Neuman-Podczaska

Dostępność produktu

Produkt nie został jeszcze oceniony pod kątem ułatwień dostępu lub nie podano żadnych informacji o ułatwieniach dostępu lub są one niewystarczające. Prawdopodobnie Wydawca/Dostawca jeszcze nie umożliwił dokonania walidacji produktu lub nie przekazał odpowiednich informacji na temat jego dostępności.

Spis treści książki

Część I. Poznawanie geriatrii 1 1. Edukacja medyczna dostosowana do wieku pacjenta, kształtująca myślenie geriatryczne Maria Cristina Polidori, Katrin Singler, Regina Roller-Winsberger (tłumaczenie: Agnieszka Neumann-Podczaska, Katarzyna Wieczorowska-Tobis) 3 Piśmiennictwo 7 2. Nauczanie i poznawanie istoty geriatrii Adrian Blundell, Tahir Masud (tłumaczenie: Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Agnieszka Neumann-Podczaska) 9 2.1. Wprowadzenie 9 2.2. Teorie uczenia się 10 2.2.1. Andragogika 10 2.2.2. Refleksyjne uczenie się 10 2.2.3. Uczenie się przez doświadczenie 11 2.2.4. Motywacja 12 2.2.5. Style uczenia się 12 2.2.6. Proces oceny 13 2.2.7. Ocena programów edukacyjnych 13 2.3. Nauczanie przeddyplomowe - aspekty praktyczne 14 Piśmiennictwo 16 Część II. Charakterystyka procesu starzenia się i geriatrii 19 3. Proces starzenia. Zróżnicowanie populacyjne i indywidualne Jean-Pierre Michel (tłumaczenie: Barbara Gryglewska) 21 3.1. Zróżnicowanie starzejącej się populacji 22 3.2. Zróżnicowanie indywidualne - perspektywa cyklu życia 23 3.2.1. Determinanty zmian w sprawności w cyklu życia 23 3.2.2. Determinanty w cyklu życia wartości ciśnienia krwi i parametrów zdrowotnych kardiologiczno-metabolicznych u osób starszych 24 3.2.3. Determinanty w cyklu życia warunkujące wydolność poznawczą w starszym wieku 24 3.3. Kwestie kulturowe i etyczne związane z heterogennością starzejącej się populacji 25 3.3.1. Kulturowe różnice w procesie starzenia 25 3.3.2. Ageizm i dyskryminacja ze względu na wiek 26 Piśmiennictwo 27 4. Koncepcja zespołu słabości/kruchości (frailty) i utraty sprawności funkcjonalnej Maria Ángeles Caballero Mora, Leocadio Rodriguez Manas (tłumaczenie: Anna Skalska) 29 4.1. Koncepcja zespołu słabości 30 4.2. Etiologia 32 4.3. Zastosowania kliniczne 34 4.4. Jak postępować z zespołem słabości lub jemu zapobiegać 35 4.5. Potencjalne interwencje 39 Piśmiennictwo 41 5. Nietypowa prezentacja chorób w starości Marcel Olde Rikkert, Marianne B. van Iersel, Marjolein H.J. van de Pol, Dieneke van Asselt (tłumaczenie: Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Agnieszka Neumann-Podczaska) 45 5.1. Nietypowa prezentacja chorób u starszych chorych. Choroby starości 46 5.2. Zmiany fizjologiczne wynikające z procesu starzenia 47 5.2.1. Zespół kruchości - nietypowe objawy i interakcje 47 5.2.2. Spowolnienie poprawy stanu zdrowia i nietypowe objawy 50 5.2.3. Wieloprzyczynowość zamiast brzytwy Ockhama 50 5.3. Medycyna oparta na faktach w geriatrii 51 5.3.1. W kierunku spersonalizowanej EBM 52 5.4. Wspólne podejmowanie decyzji 54 5.4.1. Złożoność wspólnego podejmowania decyzji ze starszymi pacjentami 56 5.4.2. Niejednoznaczność (ang. uncertainty) 57 5.4.3. Wyzwania wspólnego podejmowania decyzji w przypadku osób starszych 58 Piśmiennictwo 62 6. Złożoność pacjenta geriatrycznego Graziano Onder, Davide Liborio Vetrano (tłumaczenie: Barbara Bień, Ewelina Łukaszyk) 63 6.1. Definicja i wyznaczniki złożoności 64 6.2. Jak podejść do oceny złożoności? 66 6.3. Krótki przewodnik zarządzania złożonością starszych pacjentów 67 Część III. Wielkie zespoły geriatryczne 73 7. Pogorszenie funkcji poznawczych Maria Cristina Polidori, Gereon Nelles, Umberto Senin, Patrizia Mecocci (tłumaczenie: Katarzyna Broczek) 75 7.1. Demografia, definicje i patofizjologia zaburzeń neuropoznawczych 76 7.2. Czynniki związane z zaburzeniami poznawczymi i otępieniem - niedoceniane zmiany, czynniki ryzyka i konsekwencje 83 7.3. Wyzwania w zakresie terapii i zasad postępowania 85 Piśmiennictwo 90 8. Delirium/Majaczenie Alasdair M.J. MacLullich (tłumaczenie: Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Agnieszka Neumann-Podczaska) 93 8.1. Definicja i epidemiologia delirium 94 8.2. Rozpoznanie delirium 95 8.3. Leczenie delirium: wyzwanie 98 Piśmiennictwo 100 Sugerowana lektura 100 9. Upadki Reto W. Kressig, Stephanie A. Bridenbaugh (tłumaczenie: Małgorzata Izabela Sobieszczańska) 101 9.1. Wprowadzenie 101 9.2. Etiologia upadków u osób starszych 102 9.3. Wieloczynnikowa ocena ryzyka 104 9.3.1. Zbieranie wywiadu 104 9.3.2. Objawy kliniczne 105 9.3.3. Badania laboratoryjne 105 9.4. Narzędzia do badań przesiewowych 105 9.5. Narzędzia oceny 106 9.5.1. Test ,,Wstań i idź" (Timed Up and Go Test - TUG) 106 9.5.2. Test ,,Wstań i idź" wykonywany w wyobraźni (imagined Timed Up and Go Test - TUGi) 106 9.5.3. Dwuzadaniowy test ,,Wstań i idź" (Dual tusk Timed Up and Go - TUG-DT) 106 9.5.4. Szybkość chodu 107 9.5.5. Test pięciokrotnego wstawania z krzesła (Five Times Sit-to-Stand Test) 107 9.5.6. Test ortostatyczny z pozycji leżącej do stojącej (Lying-to-Standing Orthostatic Test) 107 9.5.7. Algorytm oceny starszego pacjenta z upadkami 108 9.6. Interwencje 108 9.6.1. Tai chi 109 9.6.2. Rytmika Jaques-Dalcroze'a 110 9.7. Podsumowanie 110 Piśmiennictwo 111 10. Sarkopenia Alfonso J Cruz-Jentoft, Beatriz Montero-Errasquin (tłumaczenie: Karolina Piotrowicz, Jerzy Gąsowski) 113 10.1. Co to jest sarkopenia? 114 10.2. Jak dochodzi do rozwoju sarkopenii? 115 10.3. Identyfikacja pacjentów z sarkopenią 115 10.3.1. Diagnostyka 116 10.4. Zapobieganie i leczenie 118 Piśmiennictwo 119 11. Nietrzymanie moczu / Inkontynencja Yvonne Hoffmann-Weltin (tłumaczenie: Arkadiusz Styszyński) 121 11.1. Nietrzymanie moczu 123 11.1.1. Rodzaje nietrzymania moczu 123 11.1.2. Diagnostyka nietrzymania moczu 123 11.1.3. Jak oceniać nietrzymanie moczu 124 11.1.4. Jak leczyć nietrzymanie moczu 125 Piśmiennictwo 129 Sugerowana lektura 129 Część IV. Częste choroby związane z wiekiem 131 12. Cukrzyca Stefania Maggi, Nicola Veronese (tłumaczenie: Kornelia Kędziora-Kornatowska) 133 12.1. Wprowadzenie 133 12.2. Epidemiologia, typy cukrzycy 134 12.3. Wywiad u starszych pacjentów z cukrzycą 136 Piśmiennictwo 139 13. Choroby sercowo-naczyniowe Timo E. Strandberg, Tuomo Nieminen (tłumaczenie: Karolina Piotrowicz, Jerzy Gąsowski) 141 13.1. Aspekty epidemiologiczne chorób sercowo-naczyniowych w starszym wieku 142 13.2. Ocena starszych pacjentów w kierunku chorób sercowo- -naczyniowych 142 13.3. Nadciśnienie tętnicze 146 13.3.1. Wiadomości ogólne 146 13.3.2. Diagnostyka nadciśnienia tętniczego wśród starszych pacjentów 146 13.3.3. Leczenie 146 13.4. Choroba naczyń wieńcowych 148 13.4.1. Wiadomości ogólne 148 13.4.2 Leczenie postaci przewlekłych 149 13.4.3. Leczenie ostrych zespołów wieńcowych 149 13.5. Zaburzenia rytmu serca 149 13.5.1. Wiadomości ogólne 149 13.5.2. Leczenie zespołu chorego węzła zatokowego i bloków przedsionkowo-komorowych 150 13.5.3. Leczenie migotania przedsionków 150 13.6. Zastawkowe choroby serca 151 13.6.1. Wiadomości ogólne 151 13.6.2. Leczenie stenozy aortalnej 152 13.6.3. Leczenie niedomykalności mitralnej 152 13.7. Niewydolność serca 152 13.7.1. Wiadomości ogólne 152 13.7.2. Diagnostyka niewydolności serca 153 13.7.3. Leczenie niewydolności serca 154 13.7.4. Leczenie paliatywne w niewydolności serca 155 13.8. Farmakoterapia w schorzeniach sercowo-naczyniowych 155 Piśmiennictwo 158 14. Udar mózgu i choroba naczyń mózgowych Donal Fitzpatrick, Desmond O'Neil (tłumaczenie: Małgorzata Izabela Sobieszczańska) 159 14.1. Epidemiologia i definicja 160 14.2. Etiologia udaru niedokrwiennego 160 14.3. Ocena kliniczna 161 14.3.1. Mowa 162 14.3.2. Zaburzenia percepcji 162 14.3.3. Funkcje poznawcze 163 14.4. Badania diagnostyczne 163 14.5. Postępowanie 163 14.5.1. Oddziały udarowe i terapia reperfuzyjna 163 14.5.2. Rehabilitacja 165 14.6. Przewlekła choroba udarowa 165 Piśmiennictwo 166 15. Depresja Sylvie Bonin-Guillaume, Michel Benoit (tłumaczenie: Katarzyna Broczek) 167 15.1. Definicja, epidemiologia i diagnostyka 167 15.2. Leczenie 170 15.2.1. Leczenie farmakologiczne - podstawowe zasady 170 15.2.2. Zalecenia ukierunkowane na poprawę skuteczności leczenia 171 15.2.3. Leczenie niefarmakologiczne 171 Piśmiennictwo 173 16. Choroba nerek w wieku podeszłym Gerhard Wirnsberger (tłumaczenie: Jerzy Chudek) 175 16.1. Ostra choroba nerek (OChN) 176 16.1.1. Etiologia ostrej choroby nerek 177 16.1.2. Obraz kliniczny 179 16.1.3. Ocena kliniczna 179 16.1.4. Badania laboratoryjne 179 16.1.5. Testy przydatne w rozpoznawaniu przednerkowej OChN 179 16.1.6. Badanie cytologiczne moczu 180 16.1.7. Postępowanie/Leczenie 180 16.2. Przewlekła choroba nerek (PChN) 181 Piśmiennictwo 184 17. Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej Gerhard Wirnsberger (tłumaczenie: Jerzy Chudek) 187 17.1. Wstęp 188 17.2. Odwodnienie 188 17.2.1. Leczenie 190 17.3. Przewodnienie 190 17.3.1. Leczenie 191 17.4. Hiponatremia 192 17.4.1. Przyczyny hiponatremii 192 17.4.2. Objawy hiponatremii 193 17.4.3. Leczenie hiponatremii 194 17.4.4. Hiponatremia hiperwolemiczna 195 17.5. Hipernatremia 195 17.5.1. Przyczyny hipernatremii 195 17.5.2. Obraz kliniczny 196 17.5.3. Leczenie 196 Piśmiennictwo 196 18. Zaburzenia słuchu i wzroku Karen Andersen-Ranberg (tłumaczenie: Arkadiusz Styszyński) 199 18.1. Uszkodzenie słuchu 199 18.2. Wpływ badań przesiewowych na zaburzenia słuchu u pacjentów w podeszłym wieku 201 18.3. Postępowanie z pacjentami z zaburzeniami słuchu 201 18.4. Upośledzenie wzroku 202 18.5. Wpływ badań przesiewowych w kierunku upośledzenia wzroku u pacjentów geriatrycznych 203 18.6. Postępowanie z pacjentami z wadami wzroku 206 Piśmiennictwo 206 19. Odleżyny Dimitri Beeckman, Nele Van Damme, Dorien De Meyer, Karen Van den Bussche (tłumaczenie: Zyta Beata Wojszel) 207 19.1. Definicja, etiologia i następstwa 208 19.2. Klasyfikacja i diagnostyka różnicowa 209 19.3. Jak zapobiegać odleżynom? 210 Piśmiennictwo 216 20. Zaburzenia ruchowe Stephanie A. Bridenbaugh, Reto W. Kressig (tłumaczenie: Zyta Beata Wojszel) 217 20.1. Zaburzenia ruchowe 217 20.1.1. Drżenie 220 20.2. Ocena zaburzeń ruchowych 221 20.3. Choroba Parkinsona i parkinsonizm 222 20.4. Zespół niespokojnych nóg 223 20.5. Podsumowanie 223 Piśmiennictwo 224 21. Ból Nele van den Noortgate (tłumaczenie: Agnieszka Neumann-Podczaska, Katarzyna Wieczorowska-Tobis) 225 21.1. Wprowadzenie i kontekst 226 21.2. Badanie przesiewowe i ocena bólu 227 21.2.1. Badanie przesiewowe bólu przewlekłego 227 21.2.2. Ocena kliniczna 228 21.3. Leczenie bólu przewlekłego 230 21.3.1. Postępowanie niefarmakologiczne 230 21.3.2. Preparaty do stosowania miejscowego 230 21.3.3. Minimalnie inwazyjne leczenie miejscowe 230 21.3.4. Systemowe leczenie przeciwbólowe 231 21.3.5. Praktyczne zalecenia dotyczące radzenia sobie ze skutkami ubocznymi stosowania opioidów 235 21.3.6. Leki adjuwantowe i leczenie bólu neuropatycznego 236 21.3.7. Leczenie starszych pacjentów z otępieniem 236 Piśmiennictwo 238 22. Osteoporoza Hubert Blain, Tahir Masud, Finbarr C. Martin, Stefania Maggi (tłumaczenie: Małgorzata Izabela Sobieszczańska) 239 22.1. Podłoże osteoporozy i osteopenii 240 22.1.1. Definicja 240 22.1.2. Epidemiologia (Hernlund i wsp., 2013) 240 22.2. Czynniki ryzyka i prewencja osteoporozy 241 22.3. Pułapki w wykrywaniu złamań niskoenergetycznych 242 22.4. Pułapki w wykrywaniu osteoporozy 242 22.5. Diagnostyka różnicowa osteoporozy w podeszłym wieku 243 22.6. Możliwości leczenia osteoporozy u osób starszych 243 22.6.1. Leczenie niefarmakologiczne 244 22.6.2. Opcje leczenia farmakologicznego 245 22.6.3. Obietnice nowych opcji leczenia 246 Piśmiennictwo 246 Część V. Wyzwania diagnostyki i leczenia osób starszych 249 23. Farmakoterapia Mirko Petrovic, Danijela Gnjidic, Eline Tommelein, Koen Boussery (tłumaczenie: Agnieszka Neumann-Podczaska, Katarzyna Wieczorowska-Tobis) 251 23.1. Wielolekowość 252 23.1.1. Definicja i rozpowszechnienie 252 23.1.2. Kliniczne konsekwencje wielolekowości 253 23.1.3. Strategie ograniczania wielolekowości 253 23.2. Problemy lekowe (ang. Drug-Related Problem - DRP) 254 23.2.1. Definicja 254 23.2.2. Dlaczego starsi pacjenci są bardziej narażeni na występowanie problemów lekowych? 255 23.2.3. Kaskada zapisywania 257 23.2.4. Interakcje lek-lek 257 23.3. Wykrywanie problemów lekowych i optymalizacja wielolekowości 261 23.3.1. Definicja 261 23.3.2. Zasady leczenia farmakologicznego osób starszych 263 23.3.3. Kryteria niepoprawnej farmakoterapii 264 23.3.4. Całościowa ocena geriatryczna (COG) 265 23.4. Kliniczny przykład ,,dobrej depreskrypcji" u pacjenta w podeszłym wieku 266 23.4.1. Rozważenie depreskrypcji 266 23.4.2. Rozważenie kontynuacji farmakoterapii 267 Piśmiennictwo 268 24. Prewencja. Publiczna opieka zdrowotna, żywienie, aktywność fizyczna, szczepienia Cornel C. Sieber, Eva Kiesswetter, Anja Kwetkat, Hans Jürgen Heppner, Daniel Schoene, Ellen Freiberger (tłumaczenie: Zyta Beata Wojszel) 273 24.1. Zasady prewencji w populacji osób starszych 274 24.2. Aspekty prewencji i publicznej opieki zdrowotnej 275 24.3. Profilaktyka osób starszych. Rola żywienia 277 24.3.1. Ogólne zalecenia żywieniowe dla osób starszych 277 24.3.2. Nadwaga i otyłość 279 24.3.3. Niedożywienie 280 24.3.4. Niedożywienie - badania przesiewowe 282 24.4. Profilaktyka u osób starszych. Rola aktywności fizycznej i ćwiczeń 284 24.5. Profilaktyka u osób starszych. Rola szczepień (tłumaczenie: Kornelia Kędziora-Kornatowska) 293 24.5.1. Podstawowe definicje 293 24.5.2. Metody wzmocnienia odpowiedzi immunologicznej na szczepienia 295 24.5.3. Wskazania i przeciwwskazania 295 24.5.4. Wybrane zalecenia dotyczące szczepień 296 24.6. Planowanie opieki 297 Piśmiennictwo 299 25. Komunikacja i ocena Marjolein H.J. van de Pol, Marianne B. van Iersel (tłumaczenie: Ewelina Łukaszyk, Barbara Bień) 303 25.1. Wprowadzenie i kontekst 303 25.2. Efektywna komunikacja 304 25.3. Zbieranie wywiadu i ocena 306 25.3.1. Struktura wywiadu medycznego 307 25.4. Specyficzne sytuacje dotyczące komunikacji 308 25.4.1. Rozmowa z osobami starszymi z otępieniem 308 25.4.2. Opiekunowie rodzinni i nieformalni 308 25.4.3. Rozmowa na tematy wrażliwe 309 25.4.4. Różnorodność kulturowa 309 25.5. Cele i życzenia pacjenta 309 Piśmiennictwo 310 Część VI. Narzędzia metodologii geriatrycznej 311 26. Całościowa ocena geriatryczna. Opieka ukierunkowana na osiągnięcie celu i na pacjenta Alberto Pilotto, Maria Cristina Polidori (tłumaczenie: Barbara Bień, Ewelina Łukaszyk) 313 26.1. Wprowadzenie i kontekst 314 26.1.1. Terminologia istotna dla zrozumienia COG 314 26.2. Definicja COG 316 26.3. COG w różnych placówkach świadczenia usług i stanach klinicznych 323 26.4. Podejmowanie decyzji klinicznych i identyfikacja priorytetów z wykorzystaniem COG 324 26.5. Wielowymiarowy Indeks Prognostyczny 324 26.5.1. Uwagi praktyczne 325 Piśmiennictwo 326 27. Zespół geriatryczny Sofia Duque (tłumaczenie: Ewelina Łukaszyk, Barbara Bień) 329 27.1. Na czym polega istota współpracy w zespole geriatrycznym? 330 27.2. W jaki sposób pracuje zespół geriatryczny? 330 27.3. Rola zespołów geriatrycznych w zintegrowanej opiece zdrowotnej 333 Piśmiennictwo 335 Część VII. Formy opieki zdrowotnej nad osobami starszymi 337 28. Rodzaje opieki dla pacjentów geriatrycznych Thomas Münzer (tłumaczenie: Sławomir Tobis) 339 28.1. Ambulatoryjna opieka zdrowotna dla starszych chorych 340 28.2. Szpitalna opieka zdrowotna dla starszych chorych 341 28.3. Opieka społeczna 342 28.4. Opieka zintegrowana 343 28.5. Obciążenie opiekuna 344 28.6. Zmiana rodzaju i ciągłość opieki 344 28.7. Czynniki społeczne i środowiskowe w opiece nad osobami starszymi 345 Piśmiennictwo 346 29. Podstawowa opieka zdrowotna i opieka środowiskowa Anne Wissendorff Ekdahl (tłumaczenie: Agnieszka Mastalerz-Migas, Aleksander Biesiada) 347 29.1. Podstawowa opieka zdrowotna i opieka środowiskowa nad osobami starszymi w Europie 348 29.2. Pacjent geriatryczny w podstawowej opiece zdrowotnej i opiece środowiskowej 349 29.3. Finansowanie podstawowej opieki zdrowotnej i opieki środowiskowej 351 29.4. Implikacje dla organizacji podstawowej opieki zdrowotnej i opieki środowiskowej dla osób starszych 352 29.5. Planowanie opieki z wyprzedzeniem (ang. Advanced Care Planning - ACP) 352 Piśmiennictwo 353 30. Pomoc doraźna Simon Conroy, Christian Nickel, Simon P. Mooijaart (tłumaczenie: Agnieszka Kasiukiewicz) 355 30.1. Wstęp. Pomoc doraźna dla osób starszych 356 30.2. Osoby starsze i opieka w stanach nagłych. Charakterystyka 356 30.3. Interwencje 358 30.4. Priorytety w postępowaniu klinicznym z osobami starszymi z zespołem słabości 359 Piśmiennictwo 361 31. Szpitalna i ambulatoryjna opieka rehabilitacyjna Finbarr C. Martin (tłumaczenie: Zyta Beata Wojszel) 363 31.1. Co to jest rehabilitacja? 364 31.1.1. Rehabilitacja osób starszych 365 31.2. Kto potrzebuje rehabilitacji? 365 31.2.1. Osoby mieszkające w środowisku 366 31.2.2. Pacjenci hospitalizowani 366 31.3. Jak zorganizować i zapewnić rehabilitację 367 31.3.1. Zasady ogólne 367 31.3.2. Wyznaczanie celów 367 31.3.3. Zespół wielodyscyplinarny 368 31.4. Rehabilitacja w określonych placówkach 368 31.4.1. Placówki ambulatoryjne 368 31.4.2. Rehabilitacja po ostrej chorobie 369 31.4.3. Złamania osteoporotyczne 371 31.5. Dlaczego - jakie są dowody skuteczności rehabilitacji? 372 Piśmiennictwo 373 32. Opieka długoterminowa - instytucjonalna i pozainstytucjonalna Adam Gordon (tłumaczenie: Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Agnieszka Neumann-Podczaska) 375 32.1. Nadrzędne zasady opieki długoterminowej 376 32.2. Miejsca sprawowania opieki długoterminowej 379 Piśmiennictwo 382 33. Opieka paliatywna i opieka u schyłku życia Annette Hylen Ranhoff (tłumaczenie: Ewa Deskur-Śmielecka) 383 33.1. Opieka paliatywna i opieka u schyłku życia u starszych pacjentów 384 33.2. Definicja opieki paliatywnej według WHO 385 33.3. Miejsca sprawowania opieki paliatywnej 385 33.4. Wskazania do objęcia opieką paliatywną i opieką u schyłku życia 386 33.5. Całościowa ocena geriatryczna 386 33.6. Rozpoznawanie i monitorowanie objawów 386 33.7. Ustrukturyzowane algorytmy postępowania 388 33.8. Opieka pielęgniarska 388 33.9. Farmakoterapia 388 33.10. Tlenoterapia 389 33.11. Odżywianie i nawadnianie 389 33.12. Leki stosowane w opiece u schyłku życia 390 33.13. Opieka paliatywna nad pacjentami z zaawansowanym otępieniem 390 Piśmiennictwo 391 Część VIII. Osoby starsze jako szczególnie wrażliwa grupa w społeczeństwie 393 34. Etyczne i prawne aspekty opieki nad osobami starszymi Thomas Frühwald (tłumaczenie: Ewa Baum) 395 34.1. Etyka. Próba zdefiniowania 396 34.2. Znaczenie kwestii etycznych w geriatrii 396 34.3. Zasady etyki biomedycznej 397 34.4. Problemy i zagadnienia etyczne w opiece nad pacjentami geriatrycznymi 399 34.5. Podejmowanie decyzji w geriatrii 400 34.6. Niezależność i autonomia pacjenta geriatrycznego 402 34.7. Wola pacjenta 402 34.8. Praktyczne podejście do etycznego podejmowania decyzji w indywidualnych przypadkach 403 34.9. Zagadnienia dotyczące końcowej fazy życia 405 Piśmiennictwo 407 35. Przemoc wobec osób starszych Gianfranco Salvioli, Chiara Mussi (tłumaczenie: Ewa Baum) 409 35.1. Opis i rodzaje przemocy wobec osób starszych 410 35.1.1. Środowisko i czynniki ryzyka 411 35.2. Występowanie i diagnozowanie przemocy wobec osoby starszej 411 35.3. Jak zapobiegać przemocy wobec osób starszych? 413 Piśmiennictwo 416 Skorowidz