Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 - zapomniany appeasement

Świat wielkiej polityki niewiele się zmienia

Doskonała, świetnie udokumentowana książka przedstawiająca polityczną rozgrywkę pomiędzy europejskimi państwami od traktatu wersalskiego do podpisania pokoju pomiędzy Związkiem Radzieckim a Polską. Prawie po stu latach profesor Andrzej Nowak odkrywa nieznane dokumenty, z których wynika, że w 1920 roku europejskie mocarstwa były gotowe przehandlować Polskę w zamian za pokój z bolszewicką Rosją. Gdy latem 1920 roku Armia Sowiecka stała pod Warszawą, Polacy przygotowywali się do ostatecznej bitwy. Natomiast na Kongresie Międzynarodówki panowała atmosfera triumfu, bo przecież „po trupie białej Polski wiedzie droga do pożaru, którego płomienie ogarną świat”. Przeciw pomocy dla Polski strajkują angielscy dokerzy, Czechosłowacja wykorzystuje okazję, by zająć Zaolzie. Sytuacja jest dramatyczna, ale Niemcy nie wyglądają na wystraszonych, bowiem sowieccy wysłannicy w Berlinie przekonują, że nie przekroczą ich granicy. Armia Czerwona oddaje Niemcom Działdowo. W końcu zachód występuj w obronie Polski i negocjuje z sowietami. Na konferencji w Spa jak zwykle zdystansowany wobec Polaków Lloyd George wymusza na premierze Grabskim akceptację granicy na Linii Curzona. Każda cena jest warta pokoju, a w końcu Rzeczpospolita sama jest sobie winna. W tej sensacyjnej książce Andrzej Nowak ukazuje kulisy tamtych wydarzeń, zawiłości dyplomacji i stosunek wielkich mocarstw do młodego kraju. Ta popularnonaukowa książka na pewno stanie się wydarzeniem na rynku książki historycznej.

(…) Jest to książka o słabości i sile w ludzkiej naturze i w polityce. O słabości demokratycznych elit politycznych oraz kierowanych ich wyobraźnią i wolą wielkich mocarstw, które ustępują wobec agresji niedemokratycznych imperiów. To jest książka o szczytnych hasłach porządku i pokoju oraz o chęci ich uzyskania jak najmniejszym (a najlepiej jedynie cudzym) kosztem. To jest książka o ludzkiej zdolności do samookłamywania.
Nie jest to jednak żaden traktat moralny, ale próba analizy historycznej zjawiska, które zostało nazwane angielskim terminemappeasement. Swoje tragiczne apogeum osiągnęło ono w postawie mocarstw zachodnich wobec imperialnej „rekonkwisty” dokonywanej w latach 1938–1945 w Europie Środkowo-Wschodniej – najpierw wspólnie przez hitlerowskie Niemcy i sowiecką Rosję, a potem już (na blisko pół wieku) przez samego Stalina. Niestety, nie jest to zjawisko, które należy tylko do historii. Dziś, na przedwiośniu 2015 roku, kiedy kończę tę książkę, mam wrażenie, że obserwujemy ten sam rodzaj polityki, albo nawet w niej uczestniczymy – Ukraina jest ofiarą imperialnej polityki Moskwy. Z niepokojem wyobrażamy sobie następne ofiary agresji i appeasementu... (…)